Descargar PDF
Regresar a lista de cuentos

K´axt´aanil La decisión Decision

Texto Ursula Nafula

Ilustraciones Vusi Malindi

Traducción Noé Arnulfo Noh Cimá, Yareli Yeh Cab, Jassem Cauich Ek (UIMQroo)

Lectura en voz alta Hilario Poot Cahun

Lengua maaya t’aan

Nivel Nivel 2

Contar el cuento completo El audio no está disponible actualmente.


In kaajale’ jach ya’ab talamil yaan ti’ ka’achi. Kak chowak tsolikakba ka’achi uti’al ak ch’a’ik ja’ ti’ jump’éelili’ kúuchil.

Mi pueblo tenía muchos problemas. Hacíamos una larga fila para recolectar agua de una llave.

My village had many problems. We made a long line to fetch water from one tap.


Kak pa’atik le jaanal ku síibil to’on tumen u jeel wíiniko’obo’.

Esperábamos la comida que otros donaban.

We waited for food donated by others.


Kak k’alik chúunk’in ak otoch yéeltel je’eb yo’osal le ookolo’obo’.

Cerrábamos con llave nuestras casas temprano por los ladrones.

We locked our houses early because of thieves.


¡Ya’abkach paalalo’obe’ ku p’atiko’ob u xooko’ob!

Muchos niños abandonaban la escuela.

Many children dropped out of school.


Le ko’olelo’obo’ ku meyajo’ob líik’ul lo’obayeno’ob ti’ u jeel kajtalilo’ob.

Las chicas jóvenes trabajaban como sirvientas en otros pueblos.

Young girls worked as maids in other villages.


Le xi’ipalaalo’obo’ ku jóok’olo’ob xíimbal ti’ le kajtalilo’ ikil uláak’o’obe’ táan u meyajo’ob.

Los chicos jóvenes daban vueltas en el pueblo mientras otros trabajaban en granjas.

Young boys roamed around the village while others worked on people’s farms.


Le ken k’a’amchajak le iik’o’, u xixel ju’uno’ob ku p’áatalo’ob ch’uytal ti’ le che’o’ob yéetel le kooto’obo’.

Cuando el viento soplaba, residuos de papel quedaban colgando en los árboles y cercas.

When the wind blew, waste paper hung on trees and fences.


Le máako’obo’ ku xootikuba’ob yéetel u xiixel néeno’ob pula’ano’ob te’ beejilo’.

La gente se cortaba con vidrios rotos que habían sido tirados descuidadamente.

People were cut by broken glass that was thrown carelessly.


Chen ka j-k’uch u k’iinile’ xu’up le ja’ yaan te’ tu’ux ku ch’a’abalo’ ka j-k’a’alij.

Hasta que un día, las llaves se secaron y nuestros contenedores quedaron vacíos.

Then one day, the tap dried up and our containers were empty.


In yuume’ j-máan tuláakal le otocho’obo’ ka jo’op u ya’alik ti’ le kajnáalo’obo’ ka táakpajako’ob ti’ jump’éel múuch’tambal.

Mi padre recorrió todas las casas pidiéndole a la gente que asistiera a una reunión en la villa.

My father walked from house to house asking people to attend a village meeting.


Tu much’ajuba’ob yáanal jumkúul nojoch che’ uti’al u yu’ubiko’ob ba’ax kun a’albil.

La gente se reunió debajo de un árbol grande para escuchar.

People gathered under a big tree and listened.


In yuume wa’alaje’ ka’a tu ya’alaj: “k’a’abet ak múuch’ meyajo’on uti’al ak xu’ulsik ak talamilo’obo”.

Mi padre se puso de pie y dijo, “Necesitamos trabajar juntos para resolver nuestros problemas.”

My father stood up and said, “We need to work together to solve our problems.”


Jumae’, juntúul paal yaan ti’ waxak ja’abe’, kulukbaj tu chuun jump’éel che’, tu yawataj: “¡tene’ je’el in wáantaj ti’ míise’!”

Juma, quien tenía ocho años y estaba sentado en un tronco de un árbol, gritó, “¡Yo puedo ayudar limpiando!”

Eight-year-old Juma, sitting on a tree trunk shouted, “I can help with cleaning up.”


Juntúul xko’olele’ tu ya’alaj, “le xko’olelo’obo’ u béeytal u much’ikuba’ob tin wéetele’ uti’al ak pak’ik ba’al jaantbil”.

Una mujer dijo, “Las mujeres pueden reunirse conmigo para cultivar alimentos.”

One woman said, “The women can join me to grow food.”


Uláak’ máake’ wa’alaje’ ka tu ya’alaj, “le xiibo’obo’ yaan ak meentiko’on le ch’e’eno’”.

Otro hombre se puso de pie y dijo, “Los hombres construiremos un pozo.”

Another man stood up and said, “The men will dig a well.”


Tak láakalo’on tak ts’áaj jump’éel múuch’ aawat: “to’one’ k’a’abet ak k’exik ak kuxtalil.” Tak ti’ le k’iin je’elo, tak láakalo’on kak múuch’ meyajnajo’on uti’al ak xu’ulsik ak talamilo’ob’.

Todos juntos gritamos a una voz, “Nosotros debemos cambiar nuestras vidas.” Y desde ese día, todos trabajamos juntos para solucionar nuestros problemas.

We all shouted with one voice, “We must change our lives.” From that day we worked together to solve our problems.


Texto: Ursula Nafula
Ilustraciones: Vusi Malindi
Traducción: Noé Arnulfo Noh Cimá, Yareli Yeh Cab, Jassem Cauich Ek (UIMQroo)
Lectura en voz alta: Hilario Poot Cahun
Lengua: maaya t’aan
Nivel: Nivel 2
Fuente: Decision del African Storybook
Licencia Creative Commons
Esta obra está bajo una Creative Commons Atribución 4.0 Internacional.
Opciones
Regresar a lista de cuentos Descargar PDF