Download PDF
Back to stories list

Ai-musan ki’ik: Istoria kona-ba Wangari Maathai Ai-musan ki'ik: Istoria kona-ba Wangari Maathai Uma pequena sementinha: A história de Wangari Maathai

Written by Nicola Rijsdijk

Illustrated by Maya Marshak

Translated by Aurelio da Costa

Read by Aurelio da Costa, Vitalina dos Santos, Criscencia R. Da Costa Viana

Language Tetum

Level Level 3

Narrate full story

Reading speed

Autoplay story


Iha suku ida iha foho Kenya nia klaran iha Afrika Leste, labarik ki’ik ida servisu iha to’os ho ninia mama. Ninia naran mak Wangari.

Iha suku ida iha foho Kenya nia klaran iha Afrika Leste, labarik ki’ik ida servisu iha to’os ho ninia mama. Ninia naran mak Wangari.

Em uma aldeia nas encostas do Monte Quênia na Africa Oriental, uma menininha trabalhava no campo com sua mãe. Seu nome era Wangari.


Wangari gosta iha liur bebeik. Iha nia família sira nia to’os nia ke’e rai ho katana. Nia hanehan tama ai-musan ki’ik ba rai laran.

Wangari gosta iha liur bebeik. Iha nia família sira nia to’os nia ke’e rai ho katana. Nia hanehan tama ai-musan ki’ik ba rai laran.

Wangari adorava estar ao ar livre. Na horta da sua família, ela arava o solo com seu machete. Ela pressionava as pequenas sementinhas na terra quentinha.


Ninia tempu favoritu loron-loron mak depois loron-monu. Bainhira rai nakaras demais atu haree planta sira, Wangari hatene katak ne’e tempu atu fila uma. Nia sei la’o tuir dalan klo’ot husi toos laran, hakur mota iha nia viajen.

Ninia tempu favoritu loron-loron mak depois loron-monu. Bainhira rai nakaras demais atu haree planta sira, Wangari hatene katak ne’e tempu atu fila uma. Nia sei la’o tuir dalan klo’ot husi toos laran, hakur mota iha nia viajen.

Sua hora do dia favorita era depois do pôr do sol. Quando ficava tão escuro que não enxergava mais as plantas, Wangari sabia que era hora de ir para casa. Ela caminhava pelas trilhas estreitas entre os campos, atravessando rios enquanto seguia.


Wangari labarik ida ne’ebé matenek no nia la pasiensia ona atu ba eskola. Maibé ninia inan no papa hakarak nia atu hela no ajuda sira iha uma. Bainhira nia iha idade hitu, ninia maun bo’ot konvense ninia inan-papa atu husik nia ba eskola.

Wangari labarik ida ne’ebé matenek no nia la pasiensia ona atu ba eskola. Maibé ninia inan no papa hakarak nia atu hela no ajuda sira iha uma. Bainhira nia iha idade hitu, ninia maun bo’ot konvense ninia inan-papa atu husik nia ba eskola.

Wangari era uma criança esperta e mal podia esperar para ir à escola. Mas a sua mãe e seu pai queriam que ela ficasse ajudando em casa. Quando completou sete anos de idade, seu irmão mais velho convenceu seus pais a deixarem ela ir à escola.


Nia gosta atu aprende! Wangari aprende barak liu-tan husi livru ne’ebé nia lee. Ninia atinjimentu iha eskola diak tebes ho nune’e nia hetan konvite atu ba estuda iha Estadus Unidus da America. Wangari kontente loos! Nia hakarak hatene liu-tan kona-ba mundu. I

Nia gosta atu aprende! Wangari aprende barak liu-tan husi livru ne’ebé nia lee. Ninia atinjimentu iha eskola diak tebes ho nune’e nia hetan konvite atu ba estuda iha Estadus Unidus da America. Wangari kontente loos! Nia hakarak hatene liu-tan kona-ba mundu. I

Ela gostava de aprender! Wangari aprendia cada vez mais e mais com cada livro que lia. Ela estava tão bem na escola que foi convidada a estudar nos Estados Unidos da América. Wangari estava empolgada! Ela queria conhecer mais sobre o mundo.


Iha universidade Americana Wangari aprende buat foun barak. Nia estuda kona-ba ai-horis sira no oinsá sira sai bo’ot. No nia hanoin hetan oinsá nia sai bo’ot: halimar jogu sira ho ninia maun sira iha ai-hun ninia mahon okos iha ai-laran furak Kenya nian.

Iha universidade Americana Wangari aprende buat foun barak. Nia estuda kona-ba ai-horis sira no oinsá sira sai bo’ot. No nia hanoin hetan oinsá nia sai bo’ot: halimar jogu sira ho ninia maun sira iha ai-hun ninia mahon okos iha ai-laran furak Kenya nian.

Na universidade Americana Wangari aprendeu várias coisas novas. Ela estudou sobre as plantas e como elas cresciam. E lembrou-se de como ela cresceu: brincando com seus irmãos debaixo da sombra das árvores nas belas florestas quenianas.


Buat barak liu-tan mak nia aprende, nia realiza liu-tan katak nia hadomi ema Kenya. Nia hakarak sira atu kontente no livre. Buat barak liu-tan mak nia aprende, nia hanoin hetan liu-tan ninia rai Afrikana.

Buat barak liu-tan mak nia aprende, nia realiza liu-tan katak nia hadomi ema Kenya. Nia hakarak sira atu kontente no livre. Buat barak liu-tan mak nia aprende, nia hanoin hetan liu-tan ninia rai Afrikana.

Quanto mais aprendia, mais ela percebia o quanto amava o povo do Quênia. Ela queria que as pessoas fossem felizes e livres. Quanto mais aprendia, mais se lembrava de sua casa na África.


Bainhira nia remata tiha ninia estudu, nia fila ba Kenya. Maibé ninia nasaun iha mudansa tiha ona. To’os luan no naruk. Feto sira laiha ai hodi te’in. Ema sira ki’ak no labarik sira hamlaha.

Bainhira nia remata tiha ninia estudu, nia fila ba Kenya. Maibé ninia nasaun iha mudansa tiha ona. To’os luan no naruk. Feto sira laiha ai hodi te’in. Ema sira ki’ak no labarik sira hamlaha.

Quando terminou seus estudos, retornou para o Quênia. Mas seu país havia mudado. Grandes fazendas se estendiam pelas terras. As mulheres não tinham lenha para cozinhar. As pessoas estavam pobres e as crianças estavam com fome.


Wangari hatene atu halo saida. Nia hanorin feto sira atu kuda ai husi ai-musan sira. Feto sira fa’an ai-hun sira ne’e no uza osan hodi tau matan ba sira nia familia. Feto sira kontente tebes. Wangari ajuda tiha ona sira atu sente iha poder no forte.

Wangari hatene atu halo saida. Nia hanorin feto sira atu kuda ai husi ai-musan sira. Feto sira fa’an ai-hun sira ne’e no uza osan hodi tau matan ba sira nia familia. Feto sira kontente tebes. Wangari ajuda tiha ona sira atu sente iha poder no forte.

Wangari sabia o que fazer. Ensinou as mulheres a plantarem árvores com as sementes. Elas vendiam as árvores e usavam o dinheiro para cuidar de suas famílias. As mulhers ficaram muito felizes. Wangari ajudou-as a se sentirem poderosas e fortes.


Tempu kontinua dadaun, ai-hun foun sira moris sai ai-laran, no mota sira komesa sulin fali. Wangari ninia mensajen habelar iha Afrika. Ohin loron, ai-hun millaun mak moris ona husi Wangari ninia ai-musan sira.

Tempu kontinua dadaun, ai-hun foun sira moris sai ai-laran, no mota sira komesa sulin fali. Wangari ninia mensajen habelar iha Afrika. Ohin loron, ai-hun millaun mak moris ona husi Wangari ninia ai-musan sira.

Com o passar do tempo, as novas árvores cresceram e formaram florestas, e os rios começaram a fluir novamente. A mensagem de Wangari se espalhou pela África. Hoje, milhões de árvores cresceram das sementes de Wangari.


Wangari servisu maka’as. Ema sira husi mundu tomak, komesa nota, no fó ba nia premiu famozu. Premiu ne’e hanaran Nobel da Paz, no nia mak feto Afrikana primeiru atu simu premiu ne’e.

Wangari servisu maka’as. Ema sira husi mundu tomak, komesa nota, no fó ba nia premiu famozu. Premiu ne’e hanaran Nobel da Paz, no nia mak feto Afrikana primeiru atu simu premiu ne’e.

Wangari trabalhou duro. Pessoas de todo o mundo reconheceram e lhe deram um prêmio famoso chamado Prêmio Nobel da Paz. E ela foi a primeira mulher africana a receber esse prêmio.


Wangari mate iha tinan 2011, maibé ami bele hanoin hetan kona-ba nia bainhira ami haree ai-hun furak ida.

Wangari mate iha tinan 2011, maibé ami bele hanoin hetan kona-ba nia bainhira ami haree ai-hun furak ida.

Wangari morreu em 2011, mas podemos lembrar dela cada vez que avistarmos uma árvore bonita.


Written by: Nicola Rijsdijk
Illustrated by: Maya Marshak
Translated by: Aurelio da Costa
Read by: Aurelio da Costa, Vitalina dos Santos, Criscencia R. Da Costa Viana
Language: Tetum
Level: Level 3
Source: A Tiny Seed: The Story of Wangari Maathai from African Storybook
Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Options
Back to stories list Download PDF