Iha sidade Nairobi ne’ebé okupadu, dook husi uma ne’ebé iha karinu, moris labarik mane sira ne’ebé la iha uma. Sira simu loron loron hanesan baibain. Iha dadeer ida, labarik mane sira ne’e haloot hela sira nia biti depois de toba kalan iha pavimentu leten. Atu hasees husi anin ninia malirin sira sunu ahi ho fóer sira. Entre labarik mane sira ne’e mak labarik ida naran Magozwe. Nia mak ho idade ki’ik loos.
Kwenye jiji la Nairobi lenye pilikapilika nyingi, mbali na malezi ya nyumbani, paliishi kikundi cha wavulana wasiokuwa na makwao. Waliipokea kila siku ijayo kama ilivyo. Siku moja asubuhi, walikuwa wanakusanya virago vyao baada ya kulala kwenye baridi kando ya barabara. Ili kuondoa baridi, walikoka moto kwa kutumia takataka. Miongoni mwa kikundi hicho cha wavulana alikuwepo Magozwe. Alikuwa ni mdogo kuliko wote.
Magozwe ninia inan-papa mate bainhira nia ho tinan 5 de’it. Nia ba hela ho ninia tiu. Nia tiu la tau matan ba nia. Nia la fó hahán natoon ba Magozwe. Nia halo labarik mane ne’e servisu todan barak tebes.
Wakati wazazi wa Magozwe walipofariki, alikuwa na miaka mitano tu. Alienda kuishi na mjomba wake. Mjomba hakumjali Magozwe. Hakumpa chakula cha kutosha. Alimfanyisha kazi nyingi nzito.
Ninia tiu baku, se Magozwe lamenta ka husu buat ruma. Bainhira Magozwe husu se nia bele ba eskola, ninia tiu baku nia no dehan “O beik tebes atu aprende sa de’it.” Depois de tinan 3 hetan tratamentu sira hanesan ne’e, Magozwe halai sai sees husi nia tiu. Nia komesa hela iha estrada.
Magozwe alipolalamika au kuuliza, mjomba wake alimpiga. Magozwe alipouliza kama ataweza kwenda shule, mjomba wake alimpiga na kumwambia, “Wewe ni mjinga, hutaweza kujifunza chochote.” Baada ya miaka mitatu ya kunyanyaswa, Magozwe alitoroka kwa mjomba wake. Akaanza kuishi mtaani.
Moris iha estrada difisil tebes no labarik sira ne’e barak hetan difikuldade atu hetan hahán. Dalaruma sira hetan kastigu, dalaruma mós sira hetan baku. Bainhira sira moras, laiha ema ida atu ajuda sira. Grupu sira ne’e depende ba osan oituan sira ne’ebé sira hetan husi ema seluk ne’ebé sira husu, no husi fa’an plastik no halo resiklajen sira seluk. Moris ne’e difisil liu tan tanba baku malu ho grupu sira seluk ne’ebé hakarak kontrola parte balun husi sidade nian.
Maisha ya mtaani yalikuwa magumu na wavulana wengi walipambana kila siku ili wapate chakula tu. Mara nyingine walikamatwa, mara nyingine walipigwa. Walipougua, kulikuwa hakuna mtu wa kuwasaidia. Kikundi kilitegemea hela ndogo ndogo walizopata kwa kuomba omba, na kwa kuuza plastiki na vitu kuukuu. Maisha yalikuwa magumu zaidi hasa kwa sababu ya vita dhidi ya vikundi pinzani vilivyotaka kudhibiti baadhi ya maeneo ya jiji.
Loron ida bainhira Magozwe buka hela hahán iha lixu fatin, nia hetan livru istória tuan naklees ida. Nia hamoos rai-rahun husi livru ne’e no tau iha ninia pasta. Loron loron tuir mai nia sei hasai livru ne’e no haree ba imajen sira. Nia lahatene lee liafuan sira ne’e.
Siku moja Magozwe alipokuwa anachakura kwenye mapipa ya takataka, alikuta kitabu cha hadithi kilichokuwa kimechakaa. Aliondoa uchafu kwenye kitabu na kukiweka ndani ya mfuko wake. Kila siku baada ya hapo, alikitoa kitabu na kuangalia picha. Hakujua kusoma maandishi.
Imajen sira ne’e konta istória kona-ba labarik mane ida ne’ebé boot sai pilotu ida. Magozwe dalaruma sei imajina sai hanesan pilotu ida. Dalaruma, nia imajina katak nia mak labarik ne’ebé iha istória ne’e nia laran.
Picha zilikuwa zinaongelea hadithi ya mvulana ambaye alikuja kuwa rubani. Magozwe aliota kuwa rubani. Mara nyingine alifikiria kwamba yeye ni yule mvulana kwenye hadithi.
Rai malirin no Magozwe hamriik iha dalan ninin hodi husu osan. Mane ida la’o hakbesika ba nia. “Ola, ha’u Tomas. Hau servisu besik iha ne’e, iha fatin ida ne’ebé o bele hetan buat balun atu han,” mane ne’e dehan. Nia hatudu ba uma kinur ida ho kaleng kor azul. “Hau espera o sei ba iha ne’ebá atu simu hahán balun?” nia husu. Magozwe haree ba mane ne’e, no depois nia dehan, “Talvez” no la’o sees tiha.
Kulikuwa na baridi na Magozwe alikuwa amesimama barabarani akiomba omba. Mtu alimkaribia. “Hujambo? Naitwa Thomas. Nafanya kazi karibu na hapa, mahali unapoweza kupata kitu cha kula,” mtu yule alisema. Alionyesha nyumba ya njano yenye paa la buluu. “Natumaini utaenda pale kupata chakula kidogo?” Thomas aliuliza. Magozwe alimwangalia yule mtu, kisha akaiangalia ile nyumba. “Labda,” akasema, halafu akaondoka.
Iha fulan hirak ne’ebé tuir mai, labarik mane sira ne’ebé laiha uma sempre haree bebeik Tomas. Nia gosta ko’alia ho ema sira, espesialmente ema sira ne’ebé hela iha estrada. Tomas rona ba istória moris husi ema sira ne’e. Nia seriu no pasiensia, nunka hatudu malrespeitu ka rude. Labarik mane sira ne’e balun komesa ba uma kor kinur ne’e atu simu hahán iha meiudia.
Miezi iliyofuata, wavulana wale wa mtaani walizoea kumwona Thomas hapa na pale. Alipenda kuzungumza na watu, hasa walioishi mitaani. Thomas alisikiliza simulizi za maisha ya watu. Alikuwa makini na mwenye subira, na hakuwa na kiburi wala dharau. Baadhi ya wavulana walianza kwenda kwenye ile nyumba ya njano na buluu ili kupata chakula cha mchana.
Magozwe tuur hela iha pavimentu haree ba ninia livru istória ne’e bainhira Tomas tuur iha ninia sorin. “Istoria ne’e kona-ba saida?” Tomas husu. “Istoria ne’e kona-ba labarik mane ida ne’ebé sai pilotu,” Magozwe responde. “Labarik mane ne’e ninia naran saida?” Tomas husu. “Hau lahatene, ha’u lahatene lee,” Magozwe dehan neneik.
Magozwe alikuwa amekaa kando ya barabara akiangalia kitabu chake cha picha Thomas alipokaa pembeni mwake. “Hadithi hiyo inahusu nini?” Thomas akauliza. “Inahusu mvulana aliyekuja kuwa rubani,” Magozwe akajibu. “Jina lake ni nani?” Thomas akauliza. “Sijui, siwezi kusoma,” Magozwe akasema kwa sauti ya chini.
Bainhira sira hasoru malu Magozwe komesa konta ninia istória ba Tomas. Istória kona-ba ninia tiu no tansá nia halai sai husi uma. Tomas la ko’alia barak, no nia la dehan ba Magozwe saida mak nia tenke halo, maibé nia sempre rona didi’ak. Dalaruma sira sei ko’alia iha momentu sira han iha uma ho kaleng azul ne’e.
Walipokutana, Magozwe alianza kumsimulia Thomas maisha yake. Alimwelezea kuhusu mjomba wake na sababu zilizomfanya atoroke. Thomas hakuongea sana, wala hakumwambia Magozwe nini cha kufanya, bali alisikiliza kwa makini kila mara. Wakati mwingine waliongea wakiwa wanakula kwenye ile nyumba yenye paa la buluu.
Bainhira Magozwe iha tinan 10, Tomas fó ba nia livru istória foun ida kona-ba labarik husi foho ida ne’ebé sai jogadór tebe bola famozu bainhira nia sai boot. Tomas lee istória ne’e ba Magozwe dala barak. To’o iha loron ida nia dehan, “Ha’u sente to’o ona tempu atu o ba eskola no aprende atu lee. O nia hanoin oinsá?” Tomas esplika katak nia hatene fatin ida ne’ebé labarik sira bele hela ba no ba eskola.
Mnamo mwaka wa kumi wa kuzaliwa kwa Magozwe, Thomas alimzawadia kitabu kipya cha hadithi. Ilikuwa ni hadithi inayohusu mvulana wa kijijini aliyekuja kuwa mcheza mpira maarufu. Thomas alimsomea Magozwe hadithi hiyo mara nyingi, mpaka siku moja akasema, “Nafikiri wakati umewadia wa kwenda shule kujifunza kusoma. Unaonaje?” Thomas alieleza kwamba anajua sehemu ambayo watoto wanaweza kuishi na kwenda shule.
Magozwe hanoin kona-ba fatin foun ida ne’e no hanoin atu ba eskola. Karik ninia tiu loos duni no nia beik tebes atu aprende buat ruma? Oinsá se sira baku nia iha fatin foun ida ne’e? Nia ta’uk. “Karik di’ak liu atu hela de’it iha estrada,” nia hanoin.
Magozwe alifikiria kuhusu sehemu hii mpya, na kuhusu kwenda shule. Itakuwaje kama mjomba wake alikuwa sahihi kwamba alikuwa mjinga kiasi cha kutoweza kujifunza chochote? Itakuwaje kama watampiga sehemu hii mpya? Aliogopa. “Labda ni heri kuendelea kuishi mtaani,” aliwaza.
Nia fahe ho Tomas ninia ta’uk sira. Iha tempu hirak nia laran mane ne’e assegura bebeik ba labarik mane ne’e katak moris sei sai di’ak liu iha fatin foun ida ne’e.
Alimshirikisha Thomas juu ya hofu aliyokuwa nayo. Baada ya muda Thomas alimhakikishia kwamba maisha yatakuwa bora huko sehemu mpya.
Entaun Magozwe muda ba iha kuartu ida iha uma ida ho kaleng verde. Nia hela iha kuartu ne’e hamutuk ho labarik mane nain rua seluk. Hamutuk iha labarik nain sanulu mak hela iha uma ne’e. Sira hela ho tia Cissy no ninia la’en, asu tolu, busa ida, no bibi katuas ida.
Kwa hiyo Magozwe alihamia kwenye chumba katika nyumba yenye paa la kijani. Alikaa chumba kimoja na wavulana wengine wawili. Kwa ujumla kulikuwa na watoto kumi walioishi kwenye nyumba ile. Waliishi pamoja na Shangazi Cissy na mume wake, mbwa watatu, paka mmoja, na mbuzi aliyezeeka.
Magozwe komesa eskola no difisil duni. Nia presija aprende buat barak. Dalaruma nia hakarak atu para. Maibé nia hanoin kona-ba pilotu no jogadór bola iha livru istória sira nia laran ne’e. Hanesan ho sira, nia mó s la deziste.
Magozwe alianza shule na ilikuwa ngumu. Alikuwa na mengi ya kujifunza. Mara nyingine alitaka kukata tamaa. Lakini aliwaza kuhusu rubani na mcheza mpira kwenye vitabu vya hadithi. Kama wao, hakukata tamaa.
Magozwe tuur hela iha jardin iha uma kor verde ne’e nian, lee hela livru istória ida husi eskola. Tomas sai mai no tuur iha nia sorin.” Istória ne’e kona-ba saida?” Tomas husu.” Nee kona-ba labarik mane ida ne’ebé sai manorin ida,” Magozwe responde. “Labarik ne’e naran saida?” Tomas husu. “Ninia naran Magozwe,” Magozwe hatan ho hamnasa.
Magozwe alikuwa amekaa uani kwenye nyumba yenye paa la kijani, akisoma kitabu cha hadithi cha shule. Thomas alikuja na kukaa kando yake. “Hadithi inahusu nini?” Thomas akauliza. “Inahusu mvulana aliyekuja kuwa mwalimu,” Magozwe akajibu. “Jina lake ni nani?” akauliza Thomas. “Jina lake ni Magozwe,” Magozwe akasema kwa tabasamu.
Written by: Lesley Koyi
Illustrated by: Wiehan de Jager
Translated by: Aurelio da Costa
Read by: Aurelio da Costa, Vitalina dos Santos, Criscencia R. Da Costa Viana
