The audio for this story is currently not available.
Dan enn vilaz ki ti trouv lor flan montagn Kenya dan Lafrik Lest, enn tipti tifi ti pe travay dan bann karo avek so mama. Li ti apel Wangari.
Katika kijiji kimoja kwenye mteremko wa Mlima wa Kenya, katika Afrika Mashariki, msichana mdogo alifanya kazi za shambani pamoja na mama yake. Msichana huyu aliitwa Wangari.
Wangari ti extra kontan res deor. Dan so zardin legim familial, li ti pe fer trou dan later avek so maset. Li ti pe met bann ti lagrin dan later tied.
Wangari alipenda kufanya kazi za nje. Alitumia jembe kulima katika bustani ya familia yake. Kisha alipanda mbegu ndogo katika ardhi yenye rutuba.
So moman prefere pandan lazourne ti zis apre kouse soley. Kan ti pe fer tro nwar pou get bann plant, Wangari ti kone finn ariv ler pou retourn lakaz. Pou retourne, li ti bizin swiv bann tipti sime mins dan bann karo ek travers bann larivier.
Alipenda majira ya jioni, wakati jua linapozama. Giza lilipozidi mpaka aliposhindwa kuona mimea, Wangari alifahamu kuwa wakati wa kwenda nyumbani uliwadia. Alikuwa anafuata kinjia chembamba kilichopita uwanjani huku akivuka mito akielekea nyumbani.
Wangari ti enn zanfan intelizan ek li pa ti pe kapav atann pou al lekol. Me so mama ek so papa ti anvi ki li res lacaz pou ed zot. Kan li finn gagn set-an, so gran frer konvink so paran pou les li al lekol.
Wangari alikuwa mtoto mwerevu na alikuwa na hamu ya kwenda shule. Lakini wazazi wake walitaka awasaidie nyumbani. Alipofika umri wa miaka saba, kaka yake aliwashawishi wazazi wake kumwacha aende shule.
Li ti kontan aprann. Wangari ti pe aprann plis ek sak liv li ti pe lir. Li ti pe travay telman bien dan lekol ki li finn invite pou aprann an Amerik. Wangari ti extra exsite. Li ti anvi konn ankor lor lemond.
Alipenda kusoma! Wangari alijifunza zaidi na zaidi kwa kila kitabu alichokisoma. Alifanya vyema sana shuleni hadi akaalikwa kwenda Marekani kuendeleza masomo yake huko. Wangari alitiwa hamasa sana na nafasi hii! Alipenda kujua ulimwengu zaidi.
Dan liniversite Aamerikin, Wangari finn aprann boukou nouvo zafer. Li finn aprann lor bann pie ek manier zot grandi. Ek sa finn fer li rapel kouma li finn grandi : li ti pe zwe avek so bann frer dan lonbraz bann pie dan Kenya so lafore manifik.
Alipokuwa chuoni huko Marekani, Wangari alijifunza mengi mapya. Alisomea mimea na jinsi inavyokua. Na alikumbuka maisha yake yalivyokuwa utotoni: kucheza michezo na msitu zake katika kivuli cha miti kwenye misitu maridadi ya Kenya.
Pli li ti pe aprann, pli li ti pe realize ki li ti kontan bann dimoun dan Kenya. Pli li ti pe aprann, pli li ti pe rapel so fwaye Afrikin.
Jinsi alivyojifunza ndivyo alivyofahamu kuwa aliwapenda watu wa Kenya. Alitaka wafurahi na wawe wenye uhuru. Jinsi alivyojifunza ndivyo alivyokumbuka nyumbani kwao Afrika.
Kan li finn terminn so letid, li finn retoun dan Kenya. Me so pei ti’nn sanze. Bann gran laferm ti kouver later lakanpagn. Bann madam ti nepli ena dibwa pou alim dife pou kwi manze. Bann dimoun ti pov ek bann zanfan ti touzour gagn fin.
Alipokamilisha masomo yake, alirudi Kenya. Lakini nchi yake ilikuwa imebadilika. Kulikuwa na mashamba makubwa kila upande. Wanawake hawakupata kuni za kuwasha moto wa kupikia. Watu walikuwa maskini na watoto walikuwa na njaa.
Wangari ti kone ki bizin fer. Li finn montre bann madam kouma plant pie avek bann lagrin. Bann madam finn vann bann pie ek zot finn servi sa larzan-la pou nouri zot lafami. Bann madam-la ti bien kontan. Wangari finn ed zot pou santi zot pwisan ek for.
Wangari alijua la kufanya. Aliwafundisha wanawake jinsi ya kupanda miti kutokana na miche. Wanawake waliuza ile miti na pesa walizopata walizitumia kwa mahitaji ya familia zao. Wanawake walifurahi. Wangari alikuwa amewasaidia kuwa wenye nguvu na uwezo.
Avek letan, bann nouvo pie finn transform an lafore, ek bann larivier finn rekoumans koule. Mesaz Wangari finn propaze partou dan Lafrik. Azordi, enn ta pie finn pouse ek lagrin Wangari.
Muda ulipopita, miti mipya ilikuwa misitu, na mito ilianza tena kupitisha maji. Ujumbe wa Wangari ulienea Afrika nzima. Leo, mamilioni ya miti imemea kutokana na mbegu za Wangari.
Wangari finn travay dir. Partou dan lemond, bann dimoun finn trouve ek finn donn li enn pri renome. Pri-la apel pri Nobel de la pe ek li ti premie madam Afrikin ki finn gagn sa.
Wangari alikuwa amefanya bidii. Watu ulimwengu mzima walifahamu hili na wakampa tuzo. Tuzo hii inaitwa, ‘Tuzo ya Amani ya Nobel.’ Na alikuwa mwanamke wa Kiafrika wa kwanza kupokea tuzo hii.
Wangari finn mor an 2011 me nou ankor pans li sak fwa nou trouv enn zoli pie.
Wangari alifariki mwaka 2011, lakini tunaweza kumkumbuka kila tunapoona mti maridadi.
Written by: Nicola Rijsdijk
Illustrated by: Maya Marshak
Translated by: Shameem Oozeerally & MIE French Students
Nicola Rijsdijk
Maya Marshak
Shameem Oozeerally & MIE French Students
Mauritian Creole
Level 3
The audio for this story is currently not available.
