Download PDF
Back to stories list

दादी माँ के केले हजूरआमा र केराको जादू སྨོ་སྨོ་ཡི་ངང་ལག Grandma's bananas

Written by Ursula Nafula

Illustrated by Catherine Groenewald

Translated by Nandani

Language Hindi

Level Level 4

Narrate full story The audio for this story is currently not available.


दादी माँ का बगीचा बहुत सुंदर था और ज्वार, बाजरा और कसावा से भरा हुआ था। पर उनमें से सबसे अच्छे केले थे। ऐसे तो दादी माँ के बहुत सारे नाती-पोते थे, पर यह राज़ मुझे ही पता था कि मैं उनकी सबसे ज़्यादा लाडली हूँ। वह कई बार मुझे अपने घर बुलातीं। वे मुझे अपने छोटे-छोटे राज़ भी बतातीं। लेकिन एक राज़ जो वह मुझे से नहीं बताती थीं, वह यह था कि वह केले कहाँ पकाती हैं।

हजूर आमाको करेसाबारीमा मकै, कोदो र तरुलको खेतीले टम्म भरिएको थियो। सबै भन्दा लोभलाग्दो चाहीँ केराहरु थियो। हजूर आमाका धेरै नाति नातिनाहरु भएता पनि वहाँ मलाई नै मन पराउनु हुन्थ्यो। वहाँ प्राय जसो मलाई आफ्नो घरमा बोलाउनु हुन्थ्यो र आफ्नो केही गोप्य कुराहरु पनि खोल्नु हुन्थ्यो। तर वहाँले मलाई केरा कहाँ पकाउनु हुन्छ भन्ने कुरा चाहीँ गोप्य नै राखेकी थिईन।

སྨོ་སྨོ་ཡི་ཤིང་འབྲས་ལྡུམ་ར་ནི་ཡ་མཚན་ཞིག་ཡོད་ཅིང་། དེར་ཤིང་སྡོང་མོན་ཆག་དང་། ཁྲེ་རྒོད། ཁཱ་ས་ཝ་སོགས་ཀྱིས་ཁེངས་ཡོད་པ་རེད། ཡིན་ནའང་དེ་དག་གི་ནང་ནས་ཀྱང་ཡག་ཤོས་ནི་ངང་ལག་གི་ཤིང་སྡོང་རེད། སྤྱིར་སྨོ་སྨོ་ལ་ཚ་བོ་དང་ཚ་མོ་མང་པོ་ཡོད་ནའང་མོ་རང་གི་དགའ་མོས་ཆེ་ས་དེ་ང་རང་ཡིན་པ་ངས་གསང་སྟབས་ཀྱིས་ཤེས་སོང་། མོས་ནམ་རྒྱུན་ང་མོ་རང་གི་ཁྱིམ་ལ་སྐད་གཏོང་གི་ཡོད་ལ། དེར་མ་ཟད་ང་ལ་གསང་བ་ཆུང་ཆུང་མང་པོ་བཤད་ཀྱིན་ཡོད། ཡིན་ནའང་། གསང་བ་གཅིག་ནི་མོས་ང་ལ་ནམ་ཡང་བཤད་མྱོང་མེད། དེ་ནི་ངང་ལག་སྨིན་ཟིན་པ་རྣམས་གང་ན་ཡོད་པའི་སྐོར་རེད།

Grandma’s garden was wonderful, full of sorghum, millet, and cassava. But best of all were the bananas. Although Grandma had many grandchildren, I secretly knew that I was her favourite. She invited me often to her house. She also told me little secrets. But there was one secret she did not share with me: where she ripened bananas.


एक दिन मैंने देखा कि दादी माँ के घर के बाहर धूप में घास से बनी टोकरी रखी हुई है। जब मैंने उनसे ये पूछा ये किसलिए है तो मुझे बस इतना ही उत्तर मिला की “यह मेरी जादुई टोकरी है।” टोकरी के बगल में बहुत सारे केले के पत्ते थे जिन्हें दादी माँ समय-समय पर पलटती रहती थीं। मैं जानना चाहती थी कि “दादी माँ के ये पत्ते किस लिए हैं?” जब मैंने यह पूछा तो उन्होंने मुझे केवल ये बताया कि “ये जादुई पत्ते हैं।”

एकदिन मैले हजूर आमाको घर बाहिर एउट ठूलो छ्वालीको टोकरी घाममा सुकाई राखेको देखें। जब मैले यो के को लागि हो भनेर सोधें, वहाँको जवाफ थियो: यो मेरो जादू को टोकरी हो। टोकरी को छेउमा हजूर आमाले त्यहाँ धेरै केराका पातहरु ओल्टाई पल्टाई गर्नु हुन्थ्यो। म उत्सुकताले भरिएर सोधें, यी पातहरु के का लागि हजूर आमा? वहाँको केवल जवाफ थियो: यिनीहरू मेरा जादूमयी पातहरू हुन।

ཉི་མ་གཅིག་ལ་ངས་སྨོ་སྨོའི་ཁང་པའི་ཕྱི་རོལ་གྱི་ཉི་མ་དྲོ་ས་ཞིག་ན་རྩྭ་ཆག་གིས་བཟོས་པའི་སླེ་བོ་ཞིག་ཡོད་པ་མཐོང་། ངས་ཁོང་ལ་སླེ་བོ་དེ་ཅི་ཞིག་གི་སྐོར་ཡིན་པ་དྲིས་སྐབས་ང་ལ་ཕྱིར་ལན་བཏབ་དོན། “འདི་ནི་ངའི་སྒྱུ་འཁྲུལ་གྱི་སླེ་བོ་ཡིན།” ཟེར། སླེ་བོ་དེ་ཡི་འཁྲིས་ན་ངང་ལག་གི་ལོ་མ་སྐོར་ཞིག་ཡོད་ལ། སྨོ་སྨོས་ལོ་མ་དེ་ཚོ་དུས་ནས་དུས་སུ་ཁ་ལོ་སྒོར་གྱིན་འདུག ངས་ལོ་མ་དེ་ཚོ་ཅི་ཞིག་གི་ཆེད་དུ་ཡིན་པ་དྲིས་སྐབས་མོས། “འདི་དག་ནི་ངའི་སྒྱུ་འཁྲུལ་གྱི་ལོ་མ་རྣམས་ཡིན།” ཟེར།

One day I saw a big straw basket placed in the sun outside Grandma’s house. When I asked what it was for, the only answer I got was, “It’s my magic basket.” Next to the basket, there were several banana leaves that Grandma turned from time to time. I was curious. “What are the leaves for, Grandma?” I asked. The only answer I got was, “They are my magic leaves.”


दादी माँ के केलों, केले के पत्तों और उस बड़ी सी घास की टोकरी को देखना बड़ा ही मज़ेदार था। उन्होंने किसी ज़रूरी काम से मुझे मेरी माँ के पास भेज दिया। मैंने कहा “दादी माँ आप जो बना रही हैं मुझे देखने दीजिए न…” “बच्ची, ज़िद मत करो, जो कहा गया है वह करो,” उन्होंने चेताया। मैं भाग गई।

हजूर आमालाई देखेर मलाई धेरै रमाईलो लागिरहेको थियो अनि केरा, केराका पातहरु अनि छ्वालीको टोकरी। तर हजूर आमाले मलाई केही सामान लिन भनेर आमा कहाँ पठाई दिनु भयो। हजूर आमा! तपाईं जसरी तयारी गर्दै हुनुहुन्छ नी! मलाइ पनिदेखाउनु होस् न? जिद्धी नगर्नु, मैले जे भनें त्यही गर्नु हजूर आमा चिच्याईन, त्यसपछि मैले त्यहाँबाट दौडिनु पर्‍यो।

སྨོ་སྨོ་ལགས་ལ་བལྟས་ཀྱིན་བལྟས་ཀྱིན་ལྟ་འདོད་པ་ཞིག་རེད། མོ་རང་གི་ངང་ལག་རྣམས། ངང་ལག་གི་ལོ་མ་རྣམས། ད་དུང་རྩྭ་ཆག་གི་སླེ་བོ་དེ་དག ཡིན་ནའང་། ཉིན་ཞིག་སྨོ་སྨོས་ང་རང་ཨ་མ་ལགས་ཀྱི་འཁྲིས་ལ་ལས་ཀ་ཞིག་ལ་མངགས་སོང་། “སྨོ་སྨོ། སྐུ་མཁྱེན། ང་ལ་ཁྱེད་ཀྱི་གྲ་སྒྲིག་བྱེད་སྟངས་ལ་ལྟ་རུ་ཆུག་དང་།”ཅེས་ངས་ཞུ་བ་འཐེན་པ་ཡིན། “བུ། ཨུ་ཚུགས་མ་བྱེད་ཅིག ལས་ཀ་ག་རེ་མངགས་པ་དེ་སྒྲུབ་ཏུ་རྒྱུག” ཅེས་མོས་ཨུ་ཚུགས་མཐར་སྐྱེལ་བྱས། དེར་བརྟེན་ང་ལས་ཀ་དེ་ལས་བར་ཕྱིན་པ་ཡིན།

It was so interesting watching Grandma, the bananas, the banana leaves and the big straw basket. But Grandma sent me off to my mother on an errand. “Grandma, please, let me watch as you prepare…” “Don’t be stubborn, child, do as you are told,” she insisted. I took off running.


जब मैं लौटी, दादी माँ बाहर बैठी थीं पर वहाँ न तो केले थे और न ही उसके पत्ते। “दादी माँ, टोकरी और सारे केले कहाँ हैं, और … कहा, “लेकिन मुझे एक ही उत्तर मिला कि “वे सब मेरे जादुई स्थान पर हैं।” यह सुनकर मुझे बहुत निराशा हुई!

जब म फर्के हजूर आमा बाहिर बसिराख्नु भएको थियो तर त्यहाँ न त टोकरी नै थियो, न त केराहरु नै। हजूर आमा टोकरी र केराहरु कहाँ छन्? तर वहाँको मात्र जवाफ थियो, त्यो सबै जादूमयी ठाउँमा छन्। वास्तवमा त्यो साह्रै नै दुखदायी क्षण थियो।

ང་ཕྱིར་ཡོང་དུས། སྨོ་སྨོ་ཕྱི་ལོགས་ན་བསྡད་འདུག ཡིན་ནའང་སླེ་བོ་རྣམས་མི་འདུག་ལ། ངང་ལག་རྣམས་ཀྱང་མཐོང་སར་མི་འདུག “སྨོ་སྨོ། སླེ་བོ་དེ་གང་ན་ཡོད། ངང་ལག་རྣམས་གང་ལ་ཁྱེར། ལོ་མ་རྣམས་གང་ལ་་་་” ཡིན་ནའང་ང་ལ་ལན་གཅིག་རང་རག་པ་ནི་ཧ་ཅང་གི་བློ་ཕམ་སྐྱེས་པ་ཞིག་རེད། “དེ་ཚོ་ངའི་སྒྱུ་འཁྲུལ་གྱི་ས་ཆ་ན་ཡོད།” ཟེར།

When I returned, Grandma was sitting outside but with neither the basket nor the bananas. “Grandma, where is the basket, where are all the bananas, and where…” But the only answer I got was, “They are in my magic place.” It was so disappointing!


दो दिन बाद, दादी माँ ने मुझे अपनी छड़ी लाने के लिए अपने कमरे में भेजा। जैसे ही मैंने दरवाज़ा खोला वैसे ही पके केलों की मीठी सुगंध से मेरा मन खुश हो गया। अंदर के कमरे में दादी माँ की बड़ी सी घास की जादुई टोकरी थी। उसे पुराने कंबल से अच्छी तरह छुपाया गया था। मैंने उसे हटाया और मुझे एक लाजवाब खुशबू आई।

दुई दिन पछि, हजूर आमाले मलाई आफ्नो खाटबाट वहाँको टेक्ने लौरो ल्याउन भन्नु भयो। जब मैले ढोका खोले, पाक्दै गरेको केराको कडा वासनाले मलाई आकार्शित गर्‍यो। भित्री कोठामा हजूर आमाको छ्वालीको ठूलो टोकरी थियो जसलाई एउटा पुरानो सिरकले घ्वाप्लक्क छोपेको थियो। त्यसलाई मैले विस्तारै उचालेँ र त्यो लोभ लाग्दो वासनालाई सुघेँ।

ཉི་མ་གཉིས་ཀྱི་རྗེས་ལ། སྨོ་སྨོས་ང་མོ་རང་གི་ཉལ་ཁང་ནང་དུ་འཁར་རྒྱུག་ལེན་པར་མངགས་བྱུང་། ངས་མོའི་ཉལ་ཁང་གི་སྒོ་ཕྱེ་མ་ཐག་ངང་ལག་གི་དྲི་མ་ཞིམ་པོ་དེས་ང་རང་བཀུག་སོང་། ཁང་པའི་སྦུག་ན་སྨོ་སྨོ་ཡི་སྒྱུ་འཁྲུལ་གྱི་སླེ་བོ་དེ་འདུག སླེ་བོ་དེ་ཀམ་པ་ལི་རྙིང་པ་ཞིག་གིས་གཡོགས་འདུག ངས་ཀམ་པ་ལི་དེ་ཡར་བཀྱགས་པ་དང་དྲི་མ་ཞིམ་ཤོས་དེ་ཁྱབ་ཡོང་གི་འདུག

Two days later, Grandma sent me to fetch her walking stick from her bedroom. As soon as I opened the door, I was welcomed by the strong smell of ripening bananas. In the inner room was grandma’s big magic straw basket. It was well hidden by an old blanket. I lifted it and sniffed that glorious smell.


दादी माँ की आवाज़ सुनकर मैं चौंक गई “तुम क्या कर रही हो? जल्दी से मेरी छड़ी लाओ।” मैं जल्दी से उनकी छड़ी लेकर आ गई। “तुम किसलिए मुस्कुरा रही हो?” दादी माँ ने पूछा। जब उन्होंने यह पूछा तब मुझे एहसास हुआ कि मैं अभी भी उनके जादुई स्थान का पता लगने पर मुस्कुरा रही थी।

जब मेरी हजूर आमा मलाई, त्यहाँ तिमी के गर्दै छौ भनेर कराईन: म झसँङ्ग भएर तर्से। छिटो गर! मेरो लौरो लिएर आउ। वहाँको टेक्ने लौरो लिएर म छिटो छिटो वहाँ भएको ठाउँमा गएँ। तिमी किन मुस्कुराई रहेकी छौ? हजूर आमाले मलाई सोध्नु भयो। वहाँको प्रश्नले मैले वहाँको जादूमयी ठाउँको रहस्य पत्ता लागेकोमा निस्केको हल्का हाँसो हो भन्ने कुरोको अनुभूती गर्न गाह्रो भएन।

སྨོ་སྨོས་ང་ལ། ཁྱོད་ཀྱིས་ག་རེ་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད། མགྱོགས་པོར་འཁར་རྒྱུག་དེ་ཁྱེར་ཤོག་ཅེས་སྐད་བརྒྱབ་དུས་ང་རང་ཞེད་སོང་ལ། འཁར་རྒྱུག་དེ་བཟུང་ནས་མགྱོགས་པོར་ལོག་ཡོང་བ་ཡིན། སྨོ་སྨོས་ང་ལ་ཁྱོད་རང་ཅི་ཞིག་གི་དོན་དུ་དགོད་ཀྱིན་ཡོད་ཅེས་དྲིས་བྱུང་། དྲི་བ་དེས་ང་ལ་སོ་སོའི་འཛུམ་དེ་ནི་སྨོ་སྨོའི་གསང་བའི་ས་ཆ་དེ་རྙེད་སོང་བའི་རྐྱེན་གྱིས་ཡིན་པ་ཚོར་བཅུག་བྱུང་།

Grandma’s voice startled me when she called, “What are you doing? Hurry up and bring me the stick.” I hurried out with her walking stick. “What are you smiling about?” Grandma asked. Her question made me realise that I was still smiling at the discovery of her magic place.


अगले दिन जब वे मेरी माँ के पास आईं, तो मैं एक बार फिर केलों को देखने के लिए उनके घर भागी। वहाँ पर बहुत सारे पके केले थे। मैंने एक उठाया और उसे अपने कपड़ों में छिपा लिया। टोकरी को ढँकने के बाद मैं घर के पीछे गई और जल्दी से उसे खा लिया। यह उन सभी केलों से ज़्यादा मीठा था जो अब तक मैंने खाए थे।

अर्को दिन जब हजूर आमा मेरी आमालाई भेट्न आउनु भयो, म हतार हतार वहाँको घरमा फेरी एक चोटी केराहरु हेर्न को लागि गएँ। त्यहाँ एउटा राम्रोसँग पाकेको एउटा झुप्प थियो। मैले एउटा टिपेर आफ्नो कपडा भित्र लुकाएँ। फेरी टोकारीलाई राम्रोसँग छोपिसके पछि म घरको पछाडी गएँ अनि त्यसलाई छिटो छिटो खाएँ। त्यो नै अहिले सम्म मैले चाखेकी सबै भन्दा गुलियो केरा थियो।

ཉིན་རྗེས་མ་དེར་སྨོ་སྨོ་ལགས་ངའི་ཨ་མར་ལྟ་གི་ཕེབས་བྱུང་། མོ་རང་དེར་འབྱོར་མ་ཐག་ང་སླར་ཡང་མགྱོགས་པོ་ཕྱིར་སྨོ་སྨོའི་ནང་ལ་ངང་ལག་དེ་ཚོ་མུ་མཐུད་དུ་ཡོད་མེད་ལྟ་རུ་རྒྱུག་པ་ཡིན། ངང་ལག་ཧ་ཅང་སྨིན་ཚར་བ་འགའ་འདུག ངས་དེའི་ནང་གི་གཅིག་བླངས་ཏེ་ངའི་དུག་ལོག་གི་མཐུ་འོག་ལ་སྦས་པ་དང་། སླེ་བོ་དེའི་ཁ་ཕྱིར་བཀབས་རྗེས་ང་ཁང་པའི་རྒྱབ་ལ་སོང་སྟེ་ངང་ལག་དེ་མགྱོགས་པོར་ཟོས་པ་ཡིན། དེ་ནི་ངས་ད་བར་དུ་ཟོས་པའི་ངང་ལག་གི་ནང་ནས་ཞིམ་ཤོས་དེ་རེད།

The following day when grandma came to visit my mother, I rushed to her house to check the bananas once more. There was a bunch of very ripe ones. I picked one and hid it in my dress. After covering the basket again, I went behind the house and quickly ate it. It was the sweetest banana I had ever tasted.


उसी दिन, जब दादी माँ बगीचे से सब्ज़ियाँ तोड़ रही थीं, मैं केलों की ओर झाँककर उनकी आँख बचाकर केलों की चोरी की। सभी केले लगभग पक चुके थे। मैं चार से ज़्यादा केले नहीं ले पाई। जैसे ही मैं दबे पाँव दरवाजे की तरफ़ बढ़ी, मैंने बाहर दादी माँ को खाँसते हुए सुना। मैंने जल्दी से केलों को कपड़ों के अंदर छिपाया और उनसे बचकर निकल गई।

अर्को दिन जब हजूर आमा करेसाबारीमा सागसब्जी टिप्दै थिईन, मैले ढोका बाट झ्वाट्ट चियाएर केराहरू हेरे। प्राय सबै राम्रोसँग पाकेको थियो। त्यहाँबाट चार वटाको एउटा झुप्प नलिईकन म चल्नै सकिनँ। जब म बिस्तारै ढोका तर्फ अगाडी बढ़ें, मैले बाहिर मेरी हजूर आमाले खोकेको सुनें। मैले केरा आफ्नो कपडा मूनी छोपेर बिस्तारै हजूर आमालाई छलेर अघि बढ़े।

དེའི་ཉིན་རྗེས་མ་དེར། སྨོ་སྨོས་ཤིང་འབྲས་ལྡུམ་རའི་ནང་དུ་སྔོ་ཚོད་བཏོག་གིན་འདུག་ལ། ང་མགྱོགས་པོར་སྨོ་སྨོའི་ནང་ཕྱིན་ཏེ་ངང་ལག་དེ་དག་གི་པགས་པ་བཤུས་པ་ཡིན། ཕལ་ཆེར་ཚང་མ་སྨིན་འདུག ངས་ངང་ལག་བཞི་ཡིན་གཅིག་མིན་གཅིག་འཁྱེར་དགོས་ཀྱི་འདུག དེ་ལྟར་ང་སྒོ་འགྲམ་བར་དུ་རྐང་འཇབ་ལག་འཇབ་ངང་ཡོང་སྐབས་ངས་སྨོ་སྨོ་ཕྱི་ལོགས་ན་གློ་ལུ་བྱེད་བཞིན་པ་ཐོས་བྱུང་། ངས་ངང་ལག་དེ་ཚོ་དུག་ལོག་གི་མཐུ་འོག་ལ་སྦས་ཏེ་མོ་རང་གི་འཁྲིས་ནས་ཕར་ཕྱིན་པ་ཡིན།

The following day, when grandma was in the garden picking vegetables, I sneaked in and peered at the bananas. Nearly all were ripe. I couldn’t help taking a bunch of four. As I tiptoed towards the door, I heard grandma coughing outside. I just managed to hide the bananas under my dress and walked past her.


अगले दिन बाज़ार था। दादी माँ जल्दी उठीं। वे हमेशा पके केले और कसावा को बाज़ार बेचने जाती थीं। मुझे उस दिन उनके घर जाने की जल्दी नहीं थी। लेकिन मैं उनसे ज़्यादा दिन दूर नहीं रह सकी।

दोस्रो दिन हाटबजार लाग्ने दिन थियो, हजूर आमा बिहानै उठिन। वहाँ सधै पाकेको केरा र तरुलहरु लिएर बजारमा बेच्न जानु हुन्थ्यो। त्यो दिन मैले वहाँ लाई भेट्न जान हतार गरिनँ। तर लामो समयसम्म त्यसो गरिरहन पनि मलाई सम्भव थिएन।

དེའི་ཕྱི་ཉིན་ནི་ཚོང་རར་འགྲོ་བའི་ཉིན་མོ་རེད། སྨོ་སྨོ་ཞོགས་པ་སྔ་པོ་ནས་གཉིད་སད་འདུག ཁོང་གིས་ནམ་རྒྱུན་ངང་ལག་དང་ཁཱ་ས་ཝ་ཁྱེར་ནས་ཁྲོམ་ནས་བཙོང་གི་ཡོད། ཉིན་མོ་དེར་ང་མོ་རང་ལ་ལྟ་བར་ཕྱིན་མེད། ཡིན་ནའང་ང་ཡིབ་ནས་རྒྱུན་རིང་པོ་འདུག་ཐུབ་གི་མ་རེད།

The following day was market day. Grandma woke up early. She always took ripe bananas and cassava to sell at the market. I did not hurry to visit her that day. But I could not avoid her for long.


उस शाम को मुझे मेरी माँ, पिता और दादी माँ ने बुलाया। मुझे पता था क्यों। उस ही रात जब मैं सोने के लिए लेटी, मैंने फैसला किया कि अब मैं कभी भी दादी माँ, अपने माता-पिता और किसी और की चोरी नहीं करूँगी।

त्यसपछि साँझमा आमा, बुबा र हजूर आमाले मलाई बोलाउनु भयो। किन हो भन्ने कुरा मलाई थाहा पाउन गाह्रो भएन। त्यो रात जब म आफ्नो ओछ्यानमा पल्टें, मलाई थाहा थियो कि म अब कहिल्यै हजूर आमा, आमा, बुवा र कसैबाट पनि चोर्न सक्ने छैन।

ཉིན་དེའི་ཕྱི་དྲོ་ཙམ་ལ། ཨ་མ་ལགས་དང་། པཱ་ལགས། སྨོ་སྨོ་བཅས་ཀྱིས་ང་སྐད་བཏང་བྱུང་། ངས་ག་རེ་ཡིན་པ་ཧ་གོ་སོང་། མཚན་མོ་དེར་ང་མར་གཉིད་ཉལ་དུས་ངས་ད་ནས་བཟུང་བརྐུ་བྱེད་མི་རུང་བ་ཤེས་བྱུང་། སྨོ་སྨོའི་ས་ནས་བརྐུ་མི་རུང་ལ། ཕ་མའི་ས་ནས་བརྐུ་མི་རུང་། དེ་བས་ཀྱང་མི་གཞན་པའི་ས་ནས་བརྐུ་མི་རུང་བ་ཤེས་བྱུང་།

Later that evening I was called by my mother and father, and Grandma. I knew why. That night as I lay down to sleep, I knew I could never steal again, not from grandma, not from my parents, and certainly not from anyone else.


Written by: Ursula Nafula
Illustrated by: Catherine Groenewald
Translated by: Nandani
Language: Hindi
Level: Level 4
Source: Grandma's bananas from African Storybook
Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 3.0 International License.
Options
Back to stories list Download PDF