Download PDF
Back to stories list

Magozwe Magozwe Magozwe

Written by Lesley Koyi

Illustrated by Wiehan de Jager

Translated by Eunice Mukonde-Mulenga

Language IciBemba

Level Level 5

Narrate full story The audio for this story is currently not available.


Mwi tauni lya Nairobi, ukutali ne ndupwa ishabasakamene, mwaleikala abalumendo abashakwete amayanda. Baaleikalafye cikulu bwaca. Uluceelo lumo, abalumendo baaleelonga impasa shabo panuma yakulaala mumpepo mumbali yanshila. Ukubomfya ifisooso, baalikoseshe umulilo pakupwisha impepo. Pali ili bumba paali Magozwe. Ewaali umwaice saana.

Kwenye jiji la Nairobi lenye pilikapilika nyingi, mbali na malezi ya nyumbani, paliishi kikundi cha wavulana wasiokuwa na makwao. Waliipokea kila siku ijayo kama ilivyo. Siku moja asubuhi, walikuwa wanakusanya virago vyao baada ya kulala kwenye baridi kando ya barabara. Ili kuondoa baridi, walikoka moto kwa kutumia takataka. Miongoni mwa kikundi hicho cha wavulana alikuwepo Magozwe. Alikuwa ni mdogo kuliko wote.

In the busy city of Nairobi, far away from a caring life at home, lived a group of homeless boys. They welcomed each day just as it came. On one morning, the boys were packing their mats after sleeping on cold pavements. To chase away the cold they lit a fire with rubbish. Among the group of boys was Magozwe. He was the youngest.


Ilyo abafyashi bakwa Magozwe baafwile, aalifye ne myaka isaano. Aile mukwikala na banalume. Banalume tabapooseleko amaano kuli Magozwe. Taabaaleemupeela ifyakulya ifyakumanina. Baaleemupeela incito shakubomba ishingi.

Wakati wazazi wa Magozwe walipofariki, alikuwa na miaka mitano tu. Alienda kuishi na mjomba wake. Mjomba hakumjali Magozwe. Hakumpa chakula cha kutosha. Alimfanyisha kazi nyingi nzito.

When Magozwe’s parents died, he was only five years old. He went to live with his uncle. This man did not care about the child. He did not give Magozwe enough food. He made the boy do a lot of hard work.


Nga Magozwe ati epushe nangu ukuilishanya, banalume baaleemuma. Ilyo Magozwe aipwishe palwa kuya ku sukulu, banalume baalimumine kabili baatiile, “Iwe tawakwata amaano. Tapali ico wingasambilila.” Panuma ya myaka itatatu iyakumusunga muli uyu musango, Magozwe aalibuutwike ukufuma pa ŋanda yaba nalume. Aatampile ukwikala mu musebo.

Magozwe alipolalamika au kuuliza, mjomba wake alimpiga. Magozwe alipouliza kama ataweza kwenda shule, mjomba wake alimpiga na kumwambia, “Wewe ni mjinga, hutaweza kujifunza chochote.” Baada ya miaka mitatu ya kunyanyaswa, Magozwe alitoroka kwa mjomba wake. Akaanza kuishi mtaani.

If Magozwe complained or questioned, his uncle beat him. When Magozwe asked if he could go to school, his uncle beat him and said, “You’re too stupid to learn anything.” After three years of this treatment Magozwe ran away from his uncle. He started living on the street.


Ukwikala mu musebo kwali ukwayafya kabili abalumendo abengi baaleecuula cila bushiku pa kusanga icakulya. Inshiku shimo baaleebooma, shimbi baaleebeekata kuli bakapokola. Nga baalwala takwaleeba abakubaafwa. Ulupiya baaleesanga mu kulombalomba, mu kushitisha amapulasitiki na fimbi elwaleebaafwilishako. Ubuumi bwalyafisheko pantu amabumba yambi ayabalumendo yaaleefwaya ukupoka incende shapusanapusana mu tauni.

Maisha ya mtaani yalikuwa magumu na wavulana wengi walipambana kila siku ili wapate chakula tu. Mara nyingine walikamatwa, mara nyingine walipigwa. Walipougua, kulikuwa hakuna mtu wa kuwasaidia. Kikundi kilitegemea hela ndogo ndogo walizopata kwa kuomba omba, na kwa kuuza plastiki na vitu kuukuu. Maisha yalikuwa magumu zaidi hasa kwa sababu ya vita dhidi ya vikundi pinzani vilivyotaka kudhibiti baadhi ya maeneo ya jiji.

Street life was difficult and most of the boys struggled daily just to get food. Sometimes they were arrested, sometimes they were beaten. When they were sick, there was no one to help. The group depended on the little money they got from begging, and from selling plastics and other recycling. Life was even more difficult because of fights with rival groups who wanted control of parts of the city.


Ubushiku bumo ilyo Magozwe aaleefwayafwaya mu fisooso, aasangile ibuuku ilyakale ilyalepauka. Aafumisheko ifiko aalibika na mwisaaka. Cila bushiku, aleefumya ibuuku no kwamba ukulolesha pa fikope. Taishibe ukubelenga.

Siku moja Magozwe alipokuwa anachakura kwenye mapipa ya takataka, alikuta kitabu cha hadithi kilichokuwa kimechakaa. Aliondoa uchafu kwenye kitabu na kukiweka ndani ya mfuko wake. Kila siku baada ya hapo, alikitoa kitabu na kuangalia picha. Hakujua kusoma maandishi.

One day while Magozwe was looking through the dustbins, he found an old tattered storybook. He cleaned the dirt from it and put it in his sack. Every day after that he would take out the book and look at the pictures. He did not know how to read the words.


Ifikope fyaleelanga umulumendo uwaishileba kensha wandeke ilyo aakulile. Magozwe aaleeloota palwa kuba kensha wandeke na mu kasuba. Inshita shimo aleemona ukuti emulumendo wine uwa mwibuku.

Picha zilikuwa zinaongelea hadithi ya mvulana ambaye alikuja kuwa rubani. Magozwe aliota kuwa rubani. Mara nyingine alifikiria kwamba yeye ni yule mvulana kwenye hadithi.

The pictures told the story of a boy who grew up to be a pilot. Magozwe would daydream of being a pilot. Sometimes, he imagined that he was the boy in the story.


Kwalitaleele kabili Magozwe aiminine pa musebo aleelombalomba. Umwaume umo aishile mupeepi napo aali. “Uli shaani? Nine Thomas. Momba mupeepi napano, pa ncende wingapoka icakulya,” efyo aasosele. Asontele ku ŋanda iyamutuntula no mutenge wa makumbi-makumbi. “Ndesubila walaayapoka ifyakulya?” efyo aipwishe. Magozwe aaloleeshe Thomas elyo kabili aloleesha ku ŋanda. “Limbi ndeeya,” efyo ayaswike, afumanapo.

Kulikuwa na baridi na Magozwe alikuwa amesimama barabarani akiomba omba. Mtu alimkaribia. “Hujambo? Naitwa Thomas. Nafanya kazi karibu na hapa, mahali unapoweza kupata kitu cha kula,” mtu yule alisema. Alionyesha nyumba ya njano yenye paa la buluu. “Natumaini utaenda pale kupata chakula kidogo?” Thomas aliuliza. Magozwe alimwangalia yule mtu, kisha akaiangalia ile nyumba. “Labda,” akasema, halafu akaondoka.

It was cold and Magozwe was standing on the road begging. A man walked up to him. “Hello, I’m Thomas. I work near here, at a place where you can get something to eat,” said the man. He pointed to a yellow house with a blue roof. “I hope you will go there to get some food?” he asked. Magozwe looked at the man, and then at the house. “Maybe,” he said, and walked away.


Imyeshi yakonkelepo, abalumendo baalibeeleshe ukumona Thomas. Alitemenwe ukulanda na bantu maka-maka abaaleikala mu musebo. Thomas aaleumfwa ilyashi pa buumi bwa aba bantu. Aaleepoosa amaano ku fintu kabili uwacikuuku no mucinshi. Abalumendo bamo, bayambile ukuya ku ŋanda ya mutuntula na Makumbi-makumbi mukupoka ifyakulya akasuba.

Miezi iliyofuata, wavulana wale wa mtaani walizoea kumwona Thomas hapa na pale. Alipenda kuzungumza na watu, hasa walioishi mitaani. Thomas alisikiliza simulizi za maisha ya watu. Alikuwa makini na mwenye subira, na hakuwa na kiburi wala dharau. Baadhi ya wavulana walianza kwenda kwenye ile nyumba ya njano na buluu ili kupata chakula cha mchana.

Over the months that followed, the homeless boys got used to seeing Thomas around. He liked to talk to people, especially people living on the streets. Thomas listened to the stories of people’s lives. He was serious and patient, never rude or disrespectful. Some of the boys started going to the yellow and blue house to get food at midday.


Magozwe aikele mumbali yanshila aleetamba ifikope mwibuuku lyakwe ilyo Thomas aishileikala mupeepi nankwe. “Lileelanda pali cinshi ilyashi?” efyo Thomas aipwishe. “Lileelanda pa mulumendo uwaishileba kensha wandeke,” efyaaswike Magozwe. “Naani ishina umulumendo?” efyaipwishe Thomas. “Katwishi, nshaishiba ukubelenga,” efyayaswike Magozwe mwishiwi lya panshi.

Magozwe alikuwa amekaa kando ya barabara akiangalia kitabu chake cha picha Thomas alipokaa pembeni mwake. “Hadithi hiyo inahusu nini?” Thomas akauliza. “Inahusu mvulana aliyekuja kuwa rubani,” Magozwe akajibu. “Jina lake ni nani?” Thomas akauliza. “Sijui, siwezi kusoma,” Magozwe akasema kwa sauti ya chini.

Magozwe was sitting on the pavement looking at his picture book when Thomas sat down next to him. “What is the story about?” asked Thomas. “It’s about a boy who becomes a pilot,” replied Magozwe. “What’s the boy’s name?” asked Thomas. “I don’t know, I can’t read,” said Magozwe quietly.


Ilyo baakumeene, Magozwe aatendeke ukweba Thomas ilyashi pa buumi bwakwe. Aamwebele ifyo aabuutwike ukufuma kuli banalume. Thomas taalaandile ifingi kabili taebele Magozwe ifyakucita lelo aaleumfwikishafye. Limo-limo baaleelanshanya ilyo baleelya mu ŋanda yamutenge wa Makumbi-makumi.

Walipokutana, Magozwe alianza kumsimulia Thomas maisha yake. Alimwelezea kuhusu mjomba wake na sababu zilizomfanya atoroke. Thomas hakuongea sana, wala hakumwambia Magozwe nini cha kufanya, bali alisikiliza kwa makini kila mara. Wakati mwingine waliongea wakiwa wanakula kwenye ile nyumba yenye paa la buluu.

When they met, Magozwe began to tell his own story to Thomas. It was the story of his uncle and why he ran away. Thomas didn’t talk a lot, and he didn’t tell Magozwe what to do, but he always listened carefully. Sometimes they would talk while they ate at the house with the blue roof.


Ilyo Magozwe aali ne myaka ikumi, Thomas alimupeele ibuuku. Ibuuku lyali pa mulumendo wa mumushi uwaleeteya umupila uwalumbwike saana. Thomas alibelengeele Magozwe ili lyashi imiku iingi mpakafye bushiku bumo atiile, “Ndetontonkanya ukuti ulingile ukutampa isukulu pakuti usambilile ukubelenga. Uleetipo shani?” Thomas atiile alishibe incende uko abaana bengalaikala no kuya ku sukulu.

Mnamo mwaka wa kumi wa kuzaliwa kwa Magozwe, Thomas alimzawadia kitabu kipya cha hadithi. Ilikuwa ni hadithi inayohusu mvulana wa kijijini aliyekuja kuwa mcheza mpira maarufu. Thomas alimsomea Magozwe hadithi hiyo mara nyingi, mpaka siku moja akasema, “Nafikiri wakati umewadia wa kwenda shule kujifunza kusoma. Unaonaje?” Thomas alieleza kwamba anajua sehemu ambayo watoto wanaweza kuishi na kwenda shule.

Around Magozwe’s tenth birthday, Thomas gave him a new storybook. It was a story about a village boy who grew up to be a famous soccer player. Thomas read that story to Magozwe many times, until one day he said, “I think it’s time you went to school and learned to read. What do you think?” Thomas explained that he knew of a place where children could stay, and go to school.


Magozwe aatontonkenye pali ii ncende iipya na palwa kuya ku sukulu. Nga limbi ifyo banalume bamwebele ukuti taakwata amaano teeti asambilile icili conse fyaciine? Nga cakuti kulya kuncende bamuuma? Alitiinine. “Limbi cawamapo ukutwalilila ukwikala mu musebo,” efyo aatontonkenye.

Magozwe alifikiria kuhusu sehemu hii mpya, na kuhusu kwenda shule. Itakuwaje kama mjomba wake alikuwa sahihi kwamba alikuwa mjinga kiasi cha kutoweza kujifunza chochote? Itakuwaje kama watampiga sehemu hii mpya? Aliogopa. “Labda ni heri kuendelea kuishi mtaani,” aliwaza.

Magozwe thought about this new place, and about going to school. What if his uncle was right and he was too stupid to learn anything? What if they beat him at this new place? He was afraid. “Maybe it is better to stay living on the street,” he thought.


Aebele Thomas ati aali no mwenso. Thomas nao alimukoseleshe ukuti akeekalafye bwino kuncende ilya.

Alimshirikisha Thomas juu ya hofu aliyokuwa nayo. Baada ya muda Thomas alimhakikishia kwamba maisha yatakuwa bora huko sehemu mpya.

He shared his fears with Thomas. Over time the man reassured the boy that life could be better at the new place.


Efyo Magozwe aile mukwikala mu muputule mu ŋanda yamutenge wa katapa-katapa. Aaleikalamo na balumendo bambi babili. Abaana bonse pamo abaleeikala muli ilya ŋanda baali ikumi. Elyo naba maama Cissy na balume baabo ne mbwa shitatu, puushi elyo ne mbushi iikote.

Kwa hiyo Magozwe alihamia kwenye chumba katika nyumba yenye paa la kijani. Alikaa chumba kimoja na wavulana wengine wawili. Kwa ujumla kulikuwa na watoto kumi walioishi kwenye nyumba ile. Waliishi pamoja na Shangazi Cissy na mume wake, mbwa watatu, paka mmoja, na mbuzi aliyezeeka.

And so Magozwe moved into a room in a house with a green roof. He shared the room with two other boys. Altogether there were ten children living at that house. Along with Auntie Cissy and her husband, three dogs, a cat, and an old goat.


Magozwe alyambile isukulu kabili lyalikosele. Fiingi ashaishibe ifyo aalingile ukwishiba pakuti alingane na banankwe. Limo-limo aaleefwaya no kuleka isukulu. Leelo aaleetontonkanyo pali kensha wandeke na kateya wa mupila abamumabuuku yakwe. Taalekele nga filya fine nabo bashalekele.

Magozwe alianza shule na ilikuwa ngumu. Alikuwa na mengi ya kujifunza. Mara nyingine alitaka kukata tamaa. Lakini aliwaza kuhusu rubani na mcheza mpira kwenye vitabu vya hadithi. Kama wao, hakukata tamaa.

Magozwe started school and it was difficult. He had a lot to catch up. Sometimes he wanted to give up. But he thought about the pilot and the soccer player in the storybooks. Like them, he did not give up.


Magozwe aikeele panse pa lubansa lwa ŋanda ya mutenge wa katapa-katapa, aleebelenga ibuuku lyaku sukulu. Thomas nao aishile ikala mupeepi nankwe. “Lilelanda pali cinshi ilyashi?” efyaipwishe Thomas. “Lileelanda pa mulumendo awaishileba kafundisha,” efyayaswike Magozwe. “Naani ishina umulumendo?” efyaipwishe Thomas. “Ishina lyakwe ni Magozwe,” efyalandile Magozwe ninshi aleemwentula.

Magozwe alikuwa amekaa uani kwenye nyumba yenye paa la kijani, akisoma kitabu cha hadithi cha shule. Thomas alikuja na kukaa kando yake. “Hadithi inahusu nini?” Thomas akauliza. “Inahusu mvulana aliyekuja kuwa mwalimu,” Magozwe akajibu. “Jina lake ni nani?” akauliza Thomas. “Jina lake ni Magozwe,” Magozwe akasema kwa tabasamu.

Magozwe was sitting in the yard at the house with the green roof, reading a storybook from school. Thomas came up and sat next to him. “What is the story about?” asked Thomas. “It’s about a boy who becomes a teacher,” replied Magozwe. “What’s the boy’s name?” asked Thomas. “His name is Magozwe,” said Magozwe with a smile.


Written by: Lesley Koyi
Illustrated by: Wiehan de Jager
Translated by: Eunice Mukonde-Mulenga
Language: IciBemba
Level: Level 5
Source: Magozwe from African Storybook
Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Read more level 5 stories:
Options
Back to stories list Download PDF