Download PDF
Back to stories list

Ekihumuro E’wamukaka Likizo kwa bibi

Written by Violet Otieno

Illustrated by Catherine Groenewald

Translated by Amos Mubunga Kambere

Language Lukhonzo

Level Level 4

Narrate full story The audio for this story is currently not available.


Odongo haima n’Apiyo babyabikere omwa kibugha haima na thathawabu. Ibakabulikira ekihumulho kikahika. Butsira ambu habwesukuru erikinga, aliwe eribya ibakayahumulira ewamukaka wabo. Mukaka aby’ikere hakuhi nahabakasohera esisu okwangetse.

Odongo na Apiyo waliishi mjini na baba yao. Walisubiri likizo kwa hamu. Siyo tu kwa shule kufungwa, bali ni kwa sababu walienda kumtembelea bibi yao. Aliishi katika kijiji cha uvuvi karibu na ziwa kubwa.


Odongo n’Apiyo mubabunyahirwa kusangwa bakayalebeya mukaka wabu kandi. Omwigholhogholho mubapakira ebikapa byabo neriyitakanizirya olhubalhamo lhwabo omwakyalo. Mubathabotsera. Mubakania obuthuku erikya.

Odongo na Apiyo walichangamka kwani ulikuwa wakati wa kumtembelea bibi kwa mara nyingine. Usiku huo, walipanga mizigo yao na kujiandaa kwa safari ndefu ya kwenda kijijini. Hawakuweza kulala ila waliongea usiku kucha juu ya likizo yao.


Yabere yikaby’engyakya, mubatsinduka omwamatoka ya thatha wabo. Mubafugha erilhaba omwabithwa, bamalhaba okwabisoro byomoli, haima namalima awa magyani. Ibakabara esyamatoka esyabakalhabako, nerimba esyanyimbo.

Mapema asubuhi iliyofuata, waliondoka katika gari la baba yao kuelekea kijijini. Walipita milima, wanyama pori na mashamba ya majani ya chai. Walihesabu magari na kuimba nyimbo.


Habilhaba kathuku kake, bamalhuha neri yiwotserako.

Baada ya muda, watoto walichoka na kusinzia.


Bamabya bahika ewamuka wabo, neryo thatha wabo amabukya Odongo n’Apiyo. Mubasangana Nyar-Kanyada, mukaka wabo inyanikere okwamukeka ahisi omwakitsutsu kyomuthi. Nyar-Kanyanda omwalhulimi lhwaba’Luo, kikamanyisaya ‘mwali wa Kayanda’. Abya mukekulhu wamani, kandi inimubuyanga.

Baba aliwaamsha Odongo na Apiyo walipofika kijijini. Walimkuta bibi yao, Nyar-Kanyada, akipumzika kwenye mkeka chini ya mti. Kwa Dholuo, Nyar-Kanyada maana yake ni ‘binti wa watu wa Kanyada’. Alikuwa ni mwanamke mrembo na imara.


Nyar-Kayanda mwangirirabo, neribahotholera. Abitsikulhu biwe mubabunyahirwa nerimuhererya ebihembo ebyabamulethera erilwa omwa kibugha. “kwanza mukaka thangirisambulha ekihembo kyaghe”, Odongo mwasaba. “Eyihi, weza mukaka, sambulha ekyaghe” Apiyo mwabugha.

Nyar-Kanyada aliwakaribisha ndani kwa kucheza na kuimba kwa furaha. Wajukuu wake walikuwa na shauku ya kumpa zawadi walizomletea kutoka mjini. “Fungua yangu kwanza,” Odongo alisema. “Hapana, yangu kwanza!” Apiyo akasema.


Abere abirisambulha ebihembo biwe, Nyar-Kanyada mwatsumulha neribasabira emighisa eyembaghane.

Baada ya kufungua zawadi, Nyar-Kanyada aliwabariki wajukuu wake kitamaduni.


Neryo Odongo n’Apiyo mubaghenda eyihya. Bamatsuka erithibitha okwa binyuruwunzu haima no thunyonyi.

Kisha Odongo na Apiyo wakaenda nje. Waliwakimbiza vipepeo na ndege.


Mubasamba omwamithi nerithoghera omwamaghetse omwangetse.

Walipanda kwenye miti na kurushiana maji ziwani.


Obuthuku bukira, neryo bakasubeka erisialya ekyakiro. Bathebaghunza erirya, neryo othulho thukabahamba.

Giza Iilipoingia, walirudi nyumbani kwa ajili ya chakula cha jioni. Kabla hata ya kumaliza kula, walikuwa wanasinzia!


Omwangyakya, thatha wabana mwafugha erisuba omwakibugha nerisigha abana na mukaka wabo Nyar-Kanyanda.

Siku iliyofuata, baba yao alirudi mjini na kuwaacha na Nyar-Kanyada.


Odongo n’Apiyo mubawathikya mukaka wabo okwathubiri. Mubaghenda okwalhusi, bamaletha esyangwe. Bamasongyasongya amaya w’esyangoko, nerisolhoma esyanyinyi omwirima.

Odongo na Apiyo walimsaidia bibi yao na kazi za nyumbani. Walichota maji na kuokota kuni. Walikusanya mayai ya kuku na kuchuma mboga za majani kutoka kwenye bustani.


Nyar-Kanyada mwakangirirya abitsikulhu biwe erihuka obusyano n’omukubi. Mwakangiriryabo nerihuka omutsere oweriria n’engege eyumire.

Nyar-Kanyada aliwafundisha wajukuu wake jinsi ya kupika ugali mwepesi wa kula na mchuzi. Aliwaonesha namna ya kupika wali wa nazi wa kuliwa na samaki wa kukaanga.


Kiro kighuma Odongo mwayalisya esy’ande syamukaka wiwe. Neryo syamalhaba omwirima lyomuliranwa. Neryo omuliranwa ono mwatsuruma, neribugha athi anganimya esy’ande esyosi habwerilhaba omwabyalya nerilya ebyalya biwe. Erilhusirirya ekiro ekyo, omulhwana mwalhangira athi akatsunga esy’ande aleke eriyiwusa omwabulitho.

Asubuhi moja, Odongo aliwapeleka ng’ombe wa bibi yake malishoni. Wakakimbilia ndani ya shamba la jirani. Mwenye shamba alikasirishwa sana na Odongo. Akatishia kuwazuia ng’ombe kula mimea yake. Tangu siku hiyo, Odongo alihakikisha kwamba ng’ombe hawaingii matatani tena.


Ekindi kiro, abana mubaghenda omwakathale na Nyar-Kanyada. Aby’awite mw’emeza ahakaghuliraya esyanyinyi, esukali haima n’esabuni. Apiyo abyanzire eribwira abawuli emihendo yebindu. Odongo inyakabohera abauli ebindu byabo babirighulha.

Siku nyingine watoto walikwenda sokoni pamoja na Nyar-Kanyada. Nyar-Kanyada alikuwa na kibanda cha kuuza mboga, sukari na sabuni. Apiyo alipenda kuwatajia wateja bei za bidhaa. Odongo aliwafungia wateja bidhaa walizonunua.


Obuthuku bukira, neryo ibakanywa magyani chai haima. Neryo ibawathikya mukaka wabo eribara esyambulho esyabamathunga ekiro ekyo.

Mwisho wa siku walikunywa chai pamoja. Walimsaidia bibi yao kuhesabu pesa alizozipata.


Biro bingahi, neryo ekihumuro kyamahwamo. Obuthuku bw’erisuba okwasukuru bwamahika. Nyar-Kanyada mwahererya Odongo akasepeho n’Apiyo akasweta. Mwaboherabo endanda yomwanzira.

Likizo ilikaribia kuisha na watoto walitakiwa kurudi mjini. Nyar-Kanyada alimpa Odongo kofia na Apiyo sweta. Aliwafungia chakula cha kula safarini.


Thatha wabo abere akasiabenda, mubathanza erihongoka. Aliriryo mubasaba Nyar-Kanyada eryasa nabo omwakibugha. Mwaseka neryo abugha ati, “ngalimukekulhu, sinangathoka ekibugha”. Ngendibalindirira kandi ekiro mukendisyasubulha.

Baba yao alipokuja kuwachukua, hawakutaka kuondoka. Walimuomba Nyar-Kanyada aende nao mjini. Alitabasamu na kusema, “Nimezeeka, siyawezi ya mjini. Nitasubiri mje kijijini kwangu tena.”


Odongo n’Apiyo mubalhagha mukaka wabo nerimubumbathira kutsibu. Mubalhagha bukyaghe.

Odongo na Apiyo walimkumbatia kwa pamoja na kumuaga.


Odongo n’Apiyo babere basuba okwisomero, mubathulirawo banywani babo eraha eyiri omwakyalo ewamukakawabo. Abandi bana bakalhangira obuyingo obwamwakibugha ngabuwene, aliriryo abana abosi mubikirirya bathi Odongo n’Apiyo bawithe mukaka wabo omubuya.

Odongo na Apiyo waliporudi shuleni, waliwasimulia marafiki zao kuhusu maisha ya kijijini. Baadhi ya watoto waliamini kuwa maisha ya mjini ni mazuri. Wengine waliamini kijijini ni bora zaidi. Lakini zaidi ya yote, kila mmoja alikubali kwamba Odongo na Apiyo walikuwa na bibi wa kipekee.


Written by: Violet Otieno
Illustrated by: Catherine Groenewald
Translated by: Amos Mubunga Kambere
Language: Lukhonzo
Level: Level 4
Source: Holidays with grandmother from African Storybook
Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Options
Back to stories list Download PDF