The audio for this story is currently not available.
Gbekɛbii hii kobɔlɔi komɛi hi shi yɛ Nairobi maŋ lɛ mli heko banee. Amɛbɛ ninaa ko kɛha nɔyaa, jetsɛremɔ gbɛ kɛkɛ amɛ kpaa. Leebi ko lɛ, oblahii nɛɛ miikota amɛ sai kɛjɛ kpo nɔ ŋanii lɛ, he ni amɛwɔ lɛ. Bɔ ni afee ni fɛi akaye amɛ fe nine lɛ, amɛsha jwɛi kɛfee kɔɔyɔɔ lɛ mli kulɔɔ. Gbekɛbii hii lɛ ateŋ mɔ kome ji Magozwe. Lɛ ji gbekɛ kwraa ni yɔɔ amɛ teŋ.
Kwenye jiji la Nairobi lenye pilikapilika nyingi, mbali na malezi ya nyumbani, paliishi kikundi cha wavulana wasiokuwa na makwao. Waliipokea kila siku ijayo kama ilivyo. Siku moja asubuhi, walikuwa wanakusanya virago vyao baada ya kulala kwenye baridi kando ya barabara. Ili kuondoa baridi, walikoka moto kwa kutumia takataka. Miongoni mwa kikundi hicho cha wavulana alikuwepo Magozwe. Alikuwa ni mdogo kuliko wote.
Be ni Magozwe fɔlɔi shi jeŋ lɛ, eye afi enumɔ pɛ. Ekɛ etsɛkwɛ yahi shi. Nuu nɛɛ kwɛɛɛ gbekɛ lɛ jogbaŋŋ. Ehaaa Magozwe niyenii jogbaŋŋ. Ehani gbekɛ lɛ tsu nii deŋdeŋ.
Wakati wazazi wa Magozwe walipofariki, alikuwa na miaka mitano tu. Alienda kuishi na mjomba wake. Mjomba hakumjali Magozwe. Hakumpa chakula cha kutosha. Alimfanyisha kazi nyingi nzito.
Kɛji Magozwe wie nitsumɔ lɛ he lɛ, etsɛkwɛ lɛ yiɔ lɛ. Be ni Magozwe bi etsɛkwɛ lɛ kɛji ebaanyɛ eya skul lɛ, etsɛkwɛ lɛ yi lɛ ni ekɛɛ, “Olu tsɔ kɛha nɔ ko kasemɔ.” Afii etɛ sɛɛ lɛ, Magozwe nyɛɛɛ nyafimɔ nɛɛ dɔŋŋ hewɔ lɛ ejo foi kɛjɛ etsɛkwɛ lɛ ŋɔ. Eyabɔi gbɛjegbɛ lɛ nɔ hii.
Magozwe alipolalamika au kuuliza, mjomba wake alimpiga. Magozwe alipouliza kama ataweza kwenda shule, mjomba wake alimpiga na kumwambia, “Wewe ni mjinga, hutaweza kujifunza chochote.” Baada ya miaka mitatu ya kunyanyaswa, Magozwe alitoroka kwa mjomba wake. Akaanza kuishi mtaani.
Gbɛjegbɛ lɛ nɔ shihilɛ wa naakpa. Gbekɛbii hii lɛ gboɔ deŋme dani amɛ naa niyenii. Bei komɛi lɛ amɔmɔɔ amɛ ni bei komɛi lɛ ayiɔ amɛ. Kɛji amɛheye lɛ, mɔ ko bɛ ni yeɔ buaa amɛ. Shika ni amɛnaa kɛjɛɔ nibaa mli kɛ nibii bibii hɔɔmɔ mli lɛ ni amɛkɛlɛɔ amɛ he. Kui krokomɛi ni miitao amɛye amɛ nɔ kɛ amɛbanɔɔ. Enɛ haa ni shihilɛ lɛ mli waa diɛŋtsɛ.
Maisha ya mtaani yalikuwa magumu na wavulana wengi walipambana kila siku ili wapate chakula tu. Mara nyingine walikamatwa, mara nyingine walipigwa. Walipougua, kulikuwa hakuna mtu wa kuwasaidia. Kikundi kilitegemea hela ndogo ndogo walizopata kwa kuomba omba, na kwa kuuza plastiki na vitu kuukuu. Maisha yalikuwa magumu zaidi hasa kwa sababu ya vita dhidi ya vikundi pinzani vilivyotaka kudhibiti baadhi ya maeneo ya jiji.
Gbi ko be ni Magozwe miikwɛ jwɛi tsɛnsi lɛ mli lɛ, ena adesa wolo momo ko. Etsumɔ wolo lɛ he muji lɛ, ni ekɛ wolo lɛ wo ekotoku lɛ mli. Kɛjɛ nakai gbi lɛ, daa nɛɛ lɛ ekɔɔ wolo lɛ ni ekwɛɔ mfonii ni yɔɔ mli lɛ. Eleee bɔ ni akaneɔ emli wiemɔi lɛ.
Siku moja Magozwe alipokuwa anachakura kwenye mapipa ya takataka, alikuta kitabu cha hadithi kilichokuwa kimechakaa. Aliondoa uchafu kwenye kitabu na kukiweka ndani ya mfuko wake. Kila siku baada ya hapo, alikitoa kitabu na kuangalia picha. Hakujua kusoma maandishi.
Mfoniri lɛ wieɔ gbekɛ nuu ko ni ebatsɔ kɔɔyɔɔŋ lɛlɛ kudɔlɔ. Shwane fintiŋŋ po ankamafiolaa ni eji kɔɔyɔɔŋ lɛlɛ kudɔlɔ. Bei komɛi lɛ, enaa ehe akɛ lɛ ji gbekɛ nuu niyɔɔ adesa lɛ mli lɛ.
Picha zilikuwa zinaongelea hadithi ya mvulana ambaye alikuja kuwa rubani. Magozwe aliota kuwa rubani. Mara nyingine alifikiria kwamba yeye ni yule mvulana kwenye hadithi.
Je lɛ mli ejɔ ŋanii ni Magozwe damɔ gbɛjegbɛ lɛ he eeba shika. Nuu ko nyiɛ banina lɛ ni ekɛɛ, “Helo, atsɛɔ mi Tɔmas, mitsuɔ nii yɛ biɛ nɔɔŋ, yɛ he ni obaana niyenii ni oye.” Etsɔɔ lɛ shia ko ni asha he wuɔfɔ ni abu yiteŋ kɛ ziŋle bluu. “Miheɔ miyeɔ akɛ obaaya na niyenii yɛ jɛmɛ?” ekɛɛ. Magozwe kwɛ nuu lɛ, ni ekwɛ shia lɛ, ni ekɛɛ, “Ekolɛ,” kɛkɛ ni eho etee.
Kulikuwa na baridi na Magozwe alikuwa amesimama barabarani akiomba omba. Mtu alimkaribia. “Hujambo? Naitwa Thomas. Nafanya kazi karibu na hapa, mahali unapoweza kupata kitu cha kula,” mtu yule alisema. Alionyesha nyumba ya njano yenye paa la buluu. “Natumaini utaenda pale kupata chakula kidogo?” Thomas aliuliza. Magozwe alimwangalia yule mtu, kisha akaiangalia ile nyumba. “Labda,” akasema, halafu akaondoka.
Nyɔji babaoo sɛɛ lɛ, gbekɛbii hii kobɔlɔi nɛɛ bayɔse Tɔmas jogbaŋŋ. Esumɔɔ mɛi kɛwiemɔ, titri mɛi ni yɔɔ gbɛjegbɛ lɛ nɔ. Tɔmas bo mɛi awala mli saji toi. Ehiɛ ka shi ni eyɛ mɛi ahetsui, enyafiii mɔ ni ebuɔ mɔ. Gbekɛbii lɛ ekomɛi bɔi shia ni asha he wuɔfɔ kɛ bluu lɛ mli yaa kɛha amɛ shwane niyenii.
Miezi iliyofuata, wavulana wale wa mtaani walizoea kumwona Thomas hapa na pale. Alipenda kuzungumza na watu, hasa walioishi mitaani. Thomas alisikiliza simulizi za maisha ya watu. Alikuwa makini na mwenye subira, na hakuwa na kiburi wala dharau. Baadhi ya wavulana walianza kwenda kwenye ile nyumba ya njano na buluu ili kupata chakula cha mchana.
Magozwe ta shi eekwɛ mfoniri wolo lɛ mli kɛkɛ ni Tɔmas bata emasɛi. “Mɛni adesa lɛ kɛɔ?” Tɔmas bi lɛ. “Ekɔɔ gbekɛ nuu ko ni batsɔ etsɔ kɔɔyɔɔŋ lɛlɛ kudulɔ ko he,” Magozwe here lɛ nɔ. “Mɛni ji gbekɛ nuu lɛ gbɛi?” Tɔmas bi lɛ. “Mileee, mileee bɔ ni akaneɔ nii,” Akamafio wie blɛoo.
Magozwe alikuwa amekaa kando ya barabara akiangalia kitabu chake cha picha Thomas alipokaa pembeni mwake. “Hadithi hiyo inahusu nini?” Thomas akauliza. “Inahusu mvulana aliyekuja kuwa rubani,” Magozwe akajibu. “Jina lake ni nani?” Thomas akauliza. “Sijui, siwezi kusoma,” Magozwe akasema kwa sauti ya chini.
Be ni amɛkpe lɛ, Magozwe bɔi lɛ diɛŋtsɛ ehe sane gbaa kɛtsɔɔ Tɔmas. Egba lɛ etsɛkwɛ lɛ he sane kɛ bɔ ni ejo foi kɛjɛ eŋɔ. Tɔmas ewieee tsɔ ni ekɛɛɛ Magozwe nɔ ni efee hu shi ebo lɛ toi jogbaŋŋ. Bei komɛi lɛ amɛgbaa sane be ni amɛyeɔ nii yɛ shia ni akɛ ziŋle bluu ebu yiteŋ lɛ.
Walipokutana, Magozwe alianza kumsimulia Thomas maisha yake. Alimwelezea kuhusu mjomba wake na sababu zilizomfanya atoroke. Thomas hakuongea sana, wala hakumwambia Magozwe nini cha kufanya, bali alisikiliza kwa makini kila mara. Wakati mwingine waliongea wakiwa wanakula kwenye ile nyumba yenye paa la buluu.
Be ni Magozwe ye efɔmɔ gbijurɔ ni ji nyɔŋma lɛ, Tɔmas ha lɛ adesa wolo hee ko. Adesa ni yɔɔ wolo lɛ mli lɛ wieɔ akrowa gbekɛ nuu ko ni da ni ebatsɔ bɔɔlutswalɔ kpanaa ko he. Tɔmas kane adesa lɛ etsɔɔ Magozwe bei saŋŋ kɛyashi gbi ko ni ekɛɛ, “Efeɔ mi akɛ eshɛ be ni obaaya skul ni oyakase bɔ ni akaneɔ nii. Te osusuɔ tɛŋŋ?” Tɔmas gbala mli akɛ ele he ko ni gbekɛbii baahi shi yɛ kɛya skul.
Mnamo mwaka wa kumi wa kuzaliwa kwa Magozwe, Thomas alimzawadia kitabu kipya cha hadithi. Ilikuwa ni hadithi inayohusu mvulana wa kijijini aliyekuja kuwa mcheza mpira maarufu. Thomas alimsomea Magozwe hadithi hiyo mara nyingi, mpaka siku moja akasema, “Nafikiri wakati umewadia wa kwenda shule kujifunza kusoma. Unaonaje?” Thomas alieleza kwamba anajua sehemu ambayo watoto wanaweza kuishi na kwenda shule.
Magozwe alifikiria kuhusu sehemu hii mpya, na kuhusu kwenda shule. Itakuwaje kama mjomba wake alikuwa sahihi kwamba alikuwa mjinga kiasi cha kutoweza kujifunza chochote? Itakuwaje kama watampiga sehemu hii mpya? Aliogopa. “Labda ni heri kuendelea kuishi mtaani,” aliwaza.
Ekɛɛ Tɔmas enaagba nɛɛ. Daa gbi lɛ nuu nɛɛ woɔ gbekɛ nuu nɛɛ hewalɛ akɛ shihilɛ yɛ shihilɛhe hee lɛ baahi fe he ni eyɔɔ lɛ.
Alimshirikisha Thomas juu ya hofu aliyokuwa nayo. Baada ya muda Thomas alimhakikishia kwamba maisha yatakuwa bora huko sehemu mpya.
Enɛ hewɔ lɛ Akamafio fa eyahi tsu ko mli yɛ shia ni abu yi eŋɔli lɛ. Ekɛ gbekɛbii enyɔ komɛi ni hi tsu lɛ mli. Gbekɛbii nyɔŋma ni yɔɔ shia lɛ mli. Kɛfata amɛ he lɛ, Nyɛkwɛ Sisi kɛ ewu, gbeei etɛ, alɔnte kome kɛ abotia momo ko hu hi shia lɛ mli.
Kwa hiyo Magozwe alihamia kwenye chumba katika nyumba yenye paa la kijani. Alikaa chumba kimoja na wavulana wengine wawili. Kwa ujumla kulikuwa na watoto kumi walioishi kwenye nyumba ile. Waliishi pamoja na Shangazi Cissy na mume wake, mbwa watatu, paka mmoja, na mbuzi aliyezeeka.
Magozwe bɔi skul yaa. Nikasemɔ lɛ wa naakpa ejaakɛ nibii pii yɛ ni kpaako ebaakase. Bei komɛi lɛ enijiaŋ jeɔ wui. Shi esusuɔ kɔɔyɔɔŋ lɛlɛ kudɔlɔ kɛ bɔɔlotswalɔ lɛ ni ekane amɛ sane yɛ adesa wolo lɛ mli lɛ ahe. Tamɔ amɛ fee lɛ, lɛ hu enijiaŋ ejeee wui.
Magozwe alianza shule na ilikuwa ngumu. Alikuwa na mengi ya kujifunza. Mara nyingine alitaka kukata tamaa. Lakini aliwaza kuhusu rubani na mcheza mpira kwenye vitabu vya hadithi. Kama wao, hakukata tamaa.
Magozwe ta yale lɛ mli yɛ shia ni abuyi eŋɔli lɛ mli eekane adesa wolo ni ekɛjɛ skul lɛ. Tɔmas bata emasɛi kpaakpa. “Mɛni adesa lɛ kɛɔ?” Tɔmas bi. “Ekɔɔ gbekɛ nuu ko ni batsɔ tsɔɔlɔ he,” Magozwe here nɔ. “Mɛni ji gbekɛ lɛ gbɛi?” Tɔmas bi. “Egbɛi ji Magozwe,” Magozwe kɛɛ ni eŋmɔ mugɛɛ.
Magozwe alikuwa amekaa uani kwenye nyumba yenye paa la kijani, akisoma kitabu cha hadithi cha shule. Thomas alikuja na kukaa kando yake. “Hadithi inahusu nini?” Thomas akauliza. “Inahusu mvulana aliyekuja kuwa mwalimu,” Magozwe akajibu. “Jina lake ni nani?” akauliza Thomas. “Jina lake ni Magozwe,” Magozwe akasema kwa tabasamu.
