Descargar PDF
Regresar a lista de cuentos

Makondi aNkanka Los plátanos de mi abuela

Texto Ursula Nafula

Ilustraciones Catherine Groenewald

Translated by Oscar Zangata

Lengua lunda

Nivel Nivel 4

Contar el cuento completo El audio no está disponible actualmente.


Itempa da nkanka dadin’ga dawukalawenu, denzala na masan’gu, masa na nyikamba. Ilan’ga hayuma yayiwahi, mwadin’ga makondi. Hela nkaka wadin’ga nawezhikulu zhindi amavulu, nelukili nami waken’geli ami. Wadin’ga nakumbidika kakavulu kwitala dindi. Wadin’ga nakulezha nawa tuyuma twakusweka. Ilan’ga kwadin’ga tuyuma twakan’genyiyu kuleha: kwadin’ga nakufuchikayi makondindi.

El huerto de mi abuela era maravilloso y tenía mucho sorgo, mijo y yuca. Pero lo mejor de todo eran los plátanos. Aunque mi abuela tenía muchos nietos, yo, en secreto, sabía que era su favorita. Me invitaba a su casa muy a menudo. También me contaba muchos secretos. Pero había un secreto que nunca me contó: el lugar donde ella hacía madurar los plátanos.


Ifuku dimu namweni imban’gu yayineni yidi hanzhi ha mwana kwitala da nkaka. Chinehwili mudimi wayu, wangakwili nindi, “Imban’gu yami yakafuta.” Kumbadi yayu kwadin’ga mafulu amakondi adin’ga nakubalumunayi impinji neyi impinji. Nadin’ga waken’ga kwiluka. “Indi owu mafulu ankahi dinu eyi nkanka?” Nehwili. Wangakwili hohu nindi, “Mafulu ami akafuta.”

Un día vi un gran canasto de paja que estaba al sol, afuera de la casa de mi abuela. Cuando le pregunté para qué era, sólo me respondió: “Es mi canasto mágico”. Al lado del canasto, habían varias hojas de plátano que mi abuela volteaba de vez en cuando. Yo sentí curiosidad. “¿Para qué son las hojas, abuela?” le pregunté. Ella sólo me respondió: “Son mis hojas mágicas”.


Chadin’ga chamuzan’galu nankashi hakumona nkanka, makondi, mafu amakondi na imban’gu yayineni. Ilan’ga nkaka wantumini kudi mama nakumulandila twakulanda. “Nkaka nalembi, nakenga kukutalan’ga chiwukudiwayishan’ga…” “Kandi wikala waditavuku neyi chiyakuhoshan’gawuku,” wafuntilililihu. Nanyamukili nakuya.

Me pareció muy interesante observar a mi abuela, los plátanos, las hojas de plátano y al gran canasto de paja. Pero mi abuela me ordenó que fuera donde mi madre a hacer un mandado. “Abuela, por favor, déjame mirar cómo preparas…” “No seas testaruda, niña, haz lo que te digo,” insistió. Me fui corriendo.


Chinafuntili, nkaka wadin’ga washakama hanzhi ilan’ga chakadi imban’gu hela makondi. “Nkaka, indi makondid adikudihi, indi imban’gu yidi kudihi na…” Ilan’ga wakwili hohu nindi, “Adi mwilun’ga dami da kafuta.” Chadin’ga chawunen’gu nankashi!

Cuando regresé, mi abuela estaba sentada afuera pero no tenía el canasto ni los plátanos. “Abuela, ¿dónde está el canasto, dónde están todos los plátanos, y dónde…?” pero solamente me respondió, “Están en mi lugar mágico.” ¡Fue muy decepcionante!


Ifuku dimu, nkaka wantumini Kuya nakusenda mukombu windi kwakukama. Chinenzwinini chenzelu, anshikizhili kudi ivumba da makondi akwiha. Mukachi kakapeka kakukama, kwadin’ga imban’gu yayineni ya kafuta. Yadin’ga yakusweka mwipayi da hayaka. Nayinyemwini nakuhumba kana kadivumba da wukalawenu.

Dos días más tarde, mi abuela me envió a su habitación a buscar su bastón. Apenas abrí la puerta, sentí el fuerte aroma de los plátanos madurando. Dentro de la habitación estaba el gran canasto mágico de paja de mi abuela. Estaba bien escondido bajo una vieja manta. La levanté y olí ese glorioso aroma.


Izu da nkaka da kansumwini chabidikiliyu,, “Wunakwiladi?” endesha nentaku mukombu. “Mulon’gadi unakusehelela?” Nkaka wehwili. Kwihula chindi chan’gwanukishili nami nakusehelela mulon’ga nawani chisweku chindi cha kafuta.

Me asusté cuando escuché que mi abuela me llamaba, “¿Qué estás haciendo? Apúrate y tráeme mi bastón.” Me apresuré en llevarle su bastón. “¿Por qué sonríes?” me preguntó mi abuela. Su pregunta me hizo darme cuenta de que yo todavía estaba sonriendo por haber descubierto su lugar mágico.


Ifuku dasinsilihu chayiliyi nkaka nakutala mama, natemukilili kwitala dindi nakutala ana makondi chen’gi nawa. Kwadin’ga mukata waha nankashi. Nasendelihu yimu nakusweka mu kanji yami. Chinabutili muna mu imban’gu, nayili kunyima yetala nakunda dina ikondi. Dadin’ga ikondi daswezha kutowala Kandi nidan’gahu dehi.

Al día siguiente, mi abuela vino a visitar a mi madre. En ese momento, corrí a su casa a revisar los plátanos otra vez. Había un montón de plátanos muy maduros. Cogí uno y lo escondí en mi vestido. Después de volver a cubrir el canasto, fui detrás de la casa y me lo comí rápidamente. Era el plátano más dulce que me había comido en toda mi vida.


Ifuku dikwawu dasinsilimu, nkaka wadin’ga nakwagula mafu akuda mwitempa. Nadiwembeli mwitala nakuhempula makondi. Ezhima wawu ashikeni kwakamwihi nakwiha. Hinatwesheli kudikan’gaku, nasendeli awana. Chinadin’ga nakudiwemba nakuken’ga kwidika, natiyili izu da nkaka akohola mukachi. Natwesheli hohu kusweka makondi ami mukanji nakumuhitakana.

Al día siguiente, cuando mi abuela estaba en su huerta recolectando vegetales, entré a su casa hurtadillas y revisé los plátanos. Casi todos estaban maduros. No pude evitar coger cuatro. Mientras caminaba de puntitas hacia la salida, escuché a mi abuela toser afuera. Logré esconder los plátanos bajo mi vestido y pasé caminando al lado de ella.


Ifuku dasinsilihu dadin’ga da chisaka u. Nkaka wahindukili swayi. Wadin’ga natukwala makondi akwiha na nyikamba ha chisankanu. Hinatemukilili kwitala dindiku. Ilan’ga nadin’ga mwakamwihi nayena impinji neyi impinji.

El día siguiente era día de mercado. Mi abuela se despertó temprano. Ella siempre tomaba los plátanos maduros y la yuca para venderlos en el mercado. Ese día no me apresuré en ir a visitarla. Pero no pude evitarla por mucho tiempo.


Melela efuku denadina, antambikili kudi Tata, Mama nayena nkaka. Nelukili mulon’ga. Wufuku wuna chinakamini, nadiahin’gili hinikamba keya kudi Tata hela mama hela nkaka chen’giku swezhe kudi muntu wachen’gi wudi wezhima.

Más tarde esa noche, me llamaron mi madre, padre y abuela. Yo sabía por qué. Me fui a dormir habiendo aprendido que no podía volver a robar nunca más, ni a mi abuela, ni a mis padres, ni a nadie más.


Texto: Ursula Nafula
Ilustraciones: Catherine Groenewald
Translated by: Oscar Zangata
Lengua: lunda
Nivel: Nivel 4
Fuente: Grandma's bananas del African Storybook
Licencia Creative Commons
Esta obra está bajo una Creative Commons Atribución 3.0 Internacional.
Opciones
Regresar a lista de cuentos Descargar PDF