Descargar PDF
Regresar a lista de cuentos

Magozwe Magozwe

Texto Lesley Koyi

Ilustraciones Wiehan de Jager

Translated by Edith Sikota Habwanda

Lengua lozi (Zambia)

Nivel Nivel 5

Contar el cuento completo El audio no está disponible actualmente.


Mwa tolopo yepatehile ya Nairobi, kwahule ni mandu kokufumaneha pabalelo, nekuina sikwata sa bashimani benebasina mandu. Zazi ni zazi nebaipilelanga bupilo bwa bona onacwalo. Zazi leliñwi kakusasani, bashimani ba nebaputa-puta miseme yabona kuzwisa fafasi kwatukwaa mukwakwa konebalobalanga. Kuli balelekise silami, nebatukisanga mulilo kakuitusisa manyalala a mwa mikwakwa. Fahalaa sikwata sa bashimani ba, nekunani mushimani wa libizo la Magozwe. Yo neeli yomunyinyani kakufitisisa.

En la ajetreada ciudad de Nairobi, lejos de la apacible vida hogareña, vivía un grupo de jóvenes mendigos. Vivían el día a día como si no hubiera futuro. Una mañana, los chicos estaban empacando sus mantas después de dormir en la fría calle. Prendieron una fogata con basura para espantar el frío. Uno de los jóvenes del grupo era Magozwe. Era el más joven.


Nako yenebatimela bashemi ba Magozwe, na nani lilimo zeketalizoho. Nayopilanga ni bo malumahe ili kwa nayo nyandisiwanga. Magozwe nasafiwangi lico kamokuswanela kono inge bamufanga feela kueza misebezi yetata.

Cuando los padres de Magozwe murieron, él sólo tenía cinco años de edad. Se fue a vivir con su tío. Pero Magozwe no le importaba a ese hombre. No le daba suficiente comida. Y lo hacía trabajar muy duro.


Haiba Magozwe na tongokanga kamba kubuza, bo malumahe neba munatanga. Haiba wabuza zakuya kwa sikolo, bo malumahe nebamunatanga ni kumubulelela kuli, “Wena usikuba, hakuna zoukona kuituta.” Hase kufitile lilimo zetalu zaku kupila mwamanyando a cwalo, Magozwe abaleha mwalapa la bo malumahe. Cwale akala kupila mwa mikwakwa.

Si Magozwe se quejaba o hacía preguntas, su tío le daba una golpiza. Cuando Magozwe le preguntó si podía ir a la escuela, su tío lo golpeó y le dijo, “eres demasiado estúpido para aprender”. Después de tres años de vivir así, Magozwe se escapó de la casa de su tío. Empezó a vivir en la calle.


Bupilo bwa mwa mikwakwa nebukataza mi bashimani babañata nebakatazeha zazi ni zazi kuli bafumane zakuca. Linako zeñwi nebatamiwanga mane zeñwi nebanatiwanga. Haiba yomuñwi naakula, nekusina wakubatusa. Sikwata sa bashimani se, nesipilela fa tusheleñi twakukupa ni tonebafumananga mwakulekisa tupepa ni lika zeñwi zene kona kupangiwa sinca hase ziitusisizwe. Bupilo nebutatafalile hahulu luli kabakala kulwananga ni likwata zeñwi za bashimani banebalata hahulu kulwana nikuzamaisa likalulo za libaka zeñwi za tolopo.

La vida en la calle era difícil y muchos de los niños tenían dificultades para conseguir comida día a día. Algunas veces los arrestaban, otras veces les daban golpizas. Cuando se enfermaban, no tenían quién los ayudara. El grupo de jóvenes dependía de lo poco que recibían mendigando, de la venta de plásticos y del reciclaje. La vida era aun más difícil por las peleas con grupos rivales que querían tener el control de ciertas partes de la ciudad.


Zazi leliñwi, Magozwe hana nangela mwa lingungulu, hafumana kabuka kakale-kale kenekacancaukile kamakande. Hakapukuta-pukuta kukazusa masila mi akashimba ni kukabeya mwa saka ya hae. Zazi ni zazi, hanafezanga kueza musebezi wa hae wa kunopelelanga, nainganga kabuka kao ni kubuha-buhanga maswaniso kakuli nasaazibi kubala.

Un día, Magozwe estaba escarbando los basureros y encontró un libro de cuentos viejo y destrozado. Le quitó el polvo y lo guardó en su bolsa. Todos los días, sacaba el libro y miraba las ilustraciones. Pero no sabía cómo leer las palabras.


Maswaniso a mwa kabuka kawo, nabonisa mushimani yanabata kuba muzamaisi wa lifulai. Magozwe niyena naitolelanga kuba muzamaisi wa lifulai. Mane ka linako zeñwi cwalo, naikupulanga kuli neeli yena mushimani yoo yana bulelwa mwa likande la mwa kabuka kawo.

Las ilustraciones contaban la historia de un chico que creció y se convirtió en piloto. Magozwe fantaseaba con ser piloto. A veces, se imaginaba que él era el chico de la historia.


Zazi leliñwi, ne kubata luli, Magozwe nayemi mwa mukwakwa kukupelela. Muuna yomuñwi hasutelela kuyena mi ali, “Lumela, na kina Thomas, nibeleka fakaufi ni sibaka se koo ukona kufumana lico.” Muuna yo nabulela inge asupile kwa ndu ya mubala wa ñandatalukeke yenani situwa sa mubala wa bundilu. “Nisepa kuli ukakona kuya kwaale ni kuyoonga lico?” amubuza. Magozwe atalimela muuna yoo mi hape atalimela cwalo ni ndu yanamusupelize. “Mwendi,” Magozwe aalaba inge aitamayela kuyoya.

Hacía frío y Magozwe estaba mendigando en la calle. Un hombre se le acercó. “Hola, soy Thomas. Trabajo cerca de aquí, en un lugar donde podemos darte comida,” dijo el hombre. Apuntaba hacia una casa amarilla con techo azul. “Ojalá vayas pronto a buscar comida” le dijo. Magozwe miró al hombre, y después miró la casa. “Quizá”, dijo, y se fue.


Hase kufitile kweli, bashimani batwaela kubonanga Thomas. Thomas neeli mutu yanalata kubulela nibatu, sihulu bale ba baipilela mwa mikwakwa. Thomas natelezanga makande abupilo bwa batu. Neeli mutu yanalukile ni pilutelele, na sina kashwau kapa mahañi. Bashimani babañwi bakala kuyanga kwandu koo kuyonganga lico ka nako ya musihali.

Con el paso de los meses, los jóvenes mendigos se acostumbraron a la presencia de Thomas. Él disfrutaba hablar con la gente, especialmente con los mendigos. Thomas escuchaba las historias de sus vidas. Era serio y paciente, y nunca maleducado ni irrespetuoso. Algunos de los chicos empezaron a ir a la casa amarilla y azul a buscar comida al mediodía.


Magozwe nainzi kwatuko a mukwakwa inge abuha-buha maswaniso mwa kabuka ka hae mi Thomas hataha kutoina fabukaufi niyena. “Likande leo kilañi?” Thomas abuza. “Ki likande la mushimani yabile muzamaisi wa li fulai,” Magozwe alaba. “Kimañi libizo la hae mushimani yo?” Thomas abuza. “Hanizibi kakuli hanikoni kubala.” Magozwe alaba.

Magozwe estaba sentado en la calle mirando su libro cuando Thomas vino y se sentó a su lado. “¿De qué trata la historia?” preguntó Thomas. “Trata sobre un chico que se convierte en piloto,” respondió Magozwe. “¿Cómo se llama el niño?” preguntó Thomas. “No sé porque no sé leer,” dijo Magozwe en voz baja.


Hane bakopani, Magozwe nataluselize Thomas za bupilo bwa hae mwa na balehezi kuzwa ku bo malumahe. Hakuna zeñata zanabulezi Thomas kwandaa kumueleza feela Magozwe inge ateeleza katokomelo. Kalinako zeñwi nebaambolanga inge baca lico kwandu yamasenke a bundilu.

Cuando volvieron a reunirse, Magozwe le relató la historia de su vida a Thomas. Le habló de su tío y de por qué huyó de esa casa. Thomas no hablaba mucho, y no le decía a Magozwe qué hacer, pero siempre le escuchaba con atención. Algunas veces conversaban mientras comían en la casa del techo azul.


Magozwe hana sutelezi kukwanisa lilimo zelishumi, Thomas amufa kabuka kakanca ka makande. Kabuka kao nekanani likande la mushimani wa kwa hae yana hulile ni kutuma hahulu ka kuba mulahi yacuulukile wa mbola ya mahutu. Thomas nabalelanga Magozwe likande leo hañata-ñata, kufitela lizazi leliñwi amubulelela ali, “Nihupula kuli seili nako yakuli uye kwa sikolo uyoituta kubala, nji unahana cwañi?” Thomas ataluseza Magozwe kuli nekunani sibaka sanaziba koo banana nebakona kuina ni kuyanga kwa sikolo.

Cuando Magozwe cumplió alrededor de diez años, Thomas le regaló un nuevo libro de cuentos. Era la historia de un niño de una aldea que creció y se convirtió en un famoso jugador de fútbol. Thomas le leyó esa historia a Magozwe en muchas ocasiones, hasta que un día le dijo, “Creo que ya es tiempo que vayas a la escuela y aprendas a leer. ¿Qué te parece?” Thomas le explicó que conocía un lugar donde los niños podían vivir e ir a la escuela.


Magozwe anahana fa litaba za sibaka sesinca mi hape ni kuya kwa sikolo. Cwale haiba kuli neeli niti zenebabulelanga bo malumahe kuli ki sitimbi mi hakuna sanakakona kuituta, nakaeza cwañi? Cwale haiba kuli bakomunatanga koo kwa sibaka sesinca bo? Na sabile, “Mwendi ki kokunde kuikinela ine upila mwa mikwakwa,” hanahana.

Magozwe pensó en este nuevo lugar y en ir a la escuela. Pero, ¿y si su tío tenía razón y era demasiado estúpido para aprender? ¿Y si volvían a darle golpizas en este nuevo lugar? Magozwe sintió miedo. “Quizá sea mejor seguir viviendo en la calle,” pensó.


Hakandekela Thomas kaza sabo ya hae yeo. Kono, hase kufitile nakonyana, Thomas hamusepisa hañata-ñata kuli bupilo bwa hae nebukayo ba hande hahulu kwa sibaka sesinca.

Magozwe le habló de sus miedos a Thomas. Con el paso del tiempo, Thomas pudo asegurarle al chico que su vida iba a ser mejor en ese nuevo lugar.


Kuzwa foo, Magozwe atutela mwa ndu yene nani situwa sesitala. Naikabela ndu yeo ni balikani ba hae bababeli. Hamoho mwa ndu moo, nekupila banana balishumi. Kwandaa bao, nekunani bo Cissy ni bomuunaabona, linja zetalu, kakaze ni puli yecembezi.

Y así fue como Magozwe se fue a vivir a una habitación en una casa con techo verde. Compartía su habitación con otros dos chicos. Había un total de diez chicos viviendo en esa casa. Vivían junto a la tía Cissy y su esposo, tres perros, un gato y una vieja cabra.


Magozwe akala sikolo kono hafumana butata. Natokwa kuziba lika zeñata kuli azamayelele hamoho cwalo nibalikani ba hae. Ka linako zeñwi naikutwanga kuli atuhele kono akala kuhupula zamakande anafumani mwatubuka twa hae amufufisi wa lifulai ni mulahi wambola. Sina bona, nasikatuhela.

Magozwe empezó a ir a la escuela y fue difícil. Tenía mucho con qué ponerse al día. Muchas veces quiso rendirse. Pero pensaba en el piloto y en el jugador de fútbol de los libros. Al igual que ellos, Magozwe no se rindió.


Magozwe nainzi mwa lapa kwa ndu yeo yasituwa sa mubala wa butala inge abala kabuka kamakande kene kazwa kwa sikolo. Thomas ataha kutoina kwatuko niyena. “Likande liambola zañi?” Thomas abuza. “Likande liambola za mushimani yanabile muluti,” Magozwe alaba. “Cwale libizo la mucaha yo neeli mañi?” Thomas abuza. “Libizo la hae ki Magozwe,” Magozwe abulela ka lumenyo.

Magozwe estaba sentado en el patio de la casa del techo verde, leyendo un libro de cuentos de su escuela. Thomas se le acercó y se sentó junto a él. “¿De qué trata la historia?” preguntó Thomas. “Trata sobre un chico que se convierte en profesor,” respondió Magozwe. “¿Cómo se llama el chico?” preguntó Thomas. “Su nombre es Magozwe,” dijo Magozwe sonriendo.


Texto: Lesley Koyi
Ilustraciones: Wiehan de Jager
Translated by: Edith Sikota Habwanda
Lengua: lozi (Zambia)
Nivel: Nivel 5
Fuente: Magozwe del African Storybook
Licencia Creative Commons
Esta obra está bajo una Creative Commons Atribución 4.0 Internacional.
Leer más cuentos nivel 5:
Opciones
Regresar a lista de cuentos Descargar PDF