Descargar PDF
Regresar a lista de cuentos

Bananaaje maamiyo debbo Los plátanos de mi abuela

Texto Ursula Nafula

Ilustraciones Catherine Groenewald

Translated by Plan Niger - Projet NECS - Usaid

Lengua fula

Nivel Nivel 4

Contar el cuento completo El audio no está disponible actualmente.


Kowgol maamiyo debbo no beeginiingol heewu mbayeeri, gawri e roogo. Ammaa ko ɓuri beegiinaade woni bananaaje ɗen. Baa ko tawa imo woodi taaniraaɓe sanne, nder cuccukka, miɗo anndi ko min o ɓuri haasaade e makko. Ndegooɗom imo gansitoo kam nder ɓaade makko. Imo senndida he am ndabarewoy makka cuuɗiikoy. Ammaa imo woodi go’otel ngel o suuɗi: nokkuure to o muginta bananaaje ɗen.

El huerto de mi abuela era maravilloso y tenía mucho sorgo, mijo y yuca. Pero lo mejor de todo eran los plátanos. Aunque mi abuela tenía muchos nietos, yo, en secreto, sabía que era su favorita. Me invitaba a su casa muy a menudo. También me contaba muchos secretos. Pero había un secreto que nunca me contó: el lugar donde ella hacía madurar los plátanos.


Nyannde gooɗom, nji’u- mi kilaal mawngal goodungal huɗo no resii ley naange dammbugal ɓaade maamiyo debbo. Ko ƴamumoo-mi ko ngal heedani,dow nootannde, o wi’i kam «kilaal am sirri non». Hadde kilaal ngal, kaakooli bananaahi no cankitii ɗon, ɗi maamiyo debbo iirtata wakkati yahde wakkati. Miɗo tawaa nder kumpa. Ɗume kaakooli ɗii nafirta maamiyo debbo? Ƴamu-mi. Ammaa dow nootannde, o wi’i kam: «Kaakooli am ɗi sirri non».

Un día vi un gran canasto de paja que estaba al sol, afuera de la casa de mi abuela. Cuando le pregunté para qué era, sólo me respondió: “Es mi canasto mágico”. Al lado del canasto, habían varias hojas de plátano que mi abuela volteaba de vez en cuando. Yo sentí curiosidad. “¿Para qué son las hojas, abuela?” le pregunté. Ella sólo me respondió: “Son mis hojas mágicas”.


Iɗum wawnii daarol maamiyo debbo, bananaaje ɗen, kaakooli bananaahi ɗin e kilaal mawngal tawraangal huɗo ngal. Ammaa maamiyo debbo lili kam ta inna faa mi tewtowa guɗɗum. «Maama, se welii ma accu mi daara ko ngonu-ɗaa aɗa siryo…» «Uka debbo oo, accu tiiɗal nyiindaaku, waɗu ko ƴamumaa-mi» o sattini. Ndilu-mi jomkay miɗo dagga.

Me pareció muy interesante observar a mi abuela, los plátanos, las hojas de plátano y al gran canasto de paja. Pero mi abuela me ordenó que fuera donde mi madre a hacer un mandado. “Abuela, por favor, déjame mirar cómo preparas…” “No seas testaruda, niña, haz lo que te digo,” insistió. Me fui corriendo.


Ko ngartu-mi, tawumi maama no jooɗii yaasn, ammaa nii kilaal ngal e bananaaje ɗen fuu ngalaa ɗon. «Maama, toye kilaal ngal, toye bananaaje ɗen, e toye woni…» Ammaa dow nootannde, o wi’i kam: «Ikoy tawaa nder nokkuure am sirri.» Ɗum metti kam sanne.

Cuando regresé, mi abuela estaba sentada afuera pero no tenía el canasto ni los plátanos. “Abuela, ¿dónde está el canasto, dónde están todos los plátanos, y dónde…?” pero solamente me respondió, “Están en mi lugar mágico.” ¡Fue muy decepcionante!


Balɗe ɗiɗi gaɗa nden en, maama lili kam nder suudu muuɗum mi tefanowa mo tuugordu makko. Gilla maɓɓitinnoo-mi dammbugal ngal, uurngol bananaaje ɓennduɗe jaɓɓitii kam. Kilaal sirri mawngal ngal maama no tawaa hakkunde suudu. Ingal suuɗaa faa no wooɗi ley wudere hiinde gom. Ɓantu-mi nde nden uurnii-mi uurngol belngol sanne ngool.

Dos días más tarde, mi abuela me envió a su habitación a buscar su bastón. Apenas abrí la puerta, sentí el fuerte aroma de los plátanos madurando. Dentro de la habitación estaba el gran canasto mágico de paja de mi abuela. Estaba bien escondido bajo una vieja manta. La levanté y olí ese glorioso aroma.


Sawto daande maama juwi kam nde o noddunoo, «ɗume ngonu-ɗaa aɗa waɗa? Waɗu law ngaddanaa kam tuugordu am» Nden karii-mi ngadu-mi tuugordu makko. Maama ƴami. «Ɗume waɗi ko aɗa moosa?» Ƴamol makko ngol faamini kam ko nder mooso ngonu-mi, miɗo miijoo ji’tol nokkuure makko sirri.

Me asusté cuando escuché que mi abuela me llamaba, “¿Qué estás haciendo? Apúrate y tráeme mi bastón.” Me apresuré en llevarle su bastón. “¿Por qué sonríes?” me preguntó mi abuela. Su pregunta me hizo darme cuenta de que yo todavía estaba sonriendo por haber descubierto su lugar mágico.


Jaangoore muudum ko maama wari juuraade inna, karii-mi naatoy-mi suudu makko faa mi daara bananaaje ɗen kadenndan. Keewɗe nder majje ɓinndii sanne. Kooƴu-mi wo’otere nder majje cuuɗu-mi nde ley robbuure am. Gaɗa mi hippie kilaal ngal, njah-mi gaɗa ɓaade faa mi nyaama nde law law. Kayre woni bananaare ɓurunde welde nde mi meeɗaay hano muuɗum baa nde wo’otere.

Al día siguiente, mi abuela vino a visitar a mi madre. En ese momento, corrí a su casa a revisar los plátanos otra vez. Había un montón de plátanos muy maduros. Cogí uno y lo escondí en mi vestido. Después de volver a cubrir el canasto, fui detrás de la casa y me lo comí rápidamente. Era el plátano más dulce que me había comido en toda mi vida.


Jaangoore muuɗum, wakkati maama tawanoo nder koowgol imo teɓta li’orkoy, molii-mi naatu-mi nder suudu makko faa mi daara bananaaje ɗen. Ɗe fuu ɗe mboɗɗaa ɓenndididde. Mi waawaay haɗude ho’ore am, tan kooƴu-mi bananaaje nay gooɗom. Nde ngonunoo-mi miɗo dilla dow kolli koyɗe am, foondaade dammbugal ngal, nden nanu-mi maama ɗojji yaasin. Wakkati muuɗum daa cuuɗu-mi bananaaje ɗen ley robbuure am, fadde am ƴuurude yeeso makko, mi toowta.

Al día siguiente, cuando mi abuela estaba en su huerta recolectando vegetales, entré a su casa hurtadillas y revisé los plátanos. Casi todos estaban maduros. No pude evitar coger cuatro. Mientras caminaba de puntitas hacia la salida, escuché a mi abuela toser afuera. Logré esconder los plátanos bajo mi vestido y pasé caminando al lado de ella.


Jahngoore muuɗum woni nyallaande luumo. Maama fini gilla hejjere. Roogo e bananaaje ɓennduɗe kam o soonnannoo nder luumo. Nyannde muuɗum mi haraaki juurowaade mo. Ammaa mi hisataa mo fufuu.

El día siguiente era día de mercado. Mi abuela se despertó temprano. Ella siempre tomaba los plátanos maduros y la yuca para venderlos en el mercado. Ese día no me apresuré en ir a visitarla. Pero no pude evitarla por mucho tiempo.


Laasara muuɗum daa, inna am, abba am e maama noddi kam. Miɗo anndi ngam ɗume non. Jemma on daa ko pukkoyii mi, miɗo anndani ko mi yeeƴataako mi wujja kaden, walaa to maama am, halaa to saarooɓe am, walaa to woɓɓe duu.

Más tarde esa noche, me llamaron mi madre, padre y abuela. Yo sabía por qué. Me fui a dormir habiendo aprendido que no podía volver a robar nunca más, ni a mi abuela, ni a mis padres, ni a nadie más.


Texto: Ursula Nafula
Ilustraciones: Catherine Groenewald
Translated by: Plan Niger - Projet NECS - Usaid
Lengua: fula
Nivel: Nivel 4
Fuente: Grandma's bananas del African Storybook
Licencia Creative Commons
Esta obra está bajo una Creative Commons Atribución 3.0 Internacional.
Opciones
Regresar a lista de cuentos Descargar PDF