Back to stories list

Ho Batlana Le Moya Wa Hwetla Silangazelela Ugqozi Lokubungaza Intwasahlobo Ukukhangela Umoya Wentwasahlobo Searching for the spirit of Spring

Written by Mosa Mahlaba

Illustrated by Selina Masego Morulane

Translated by Tseliso Masolane

Language Sesotho

Level Level 4

Narrate full story The audio for this story is currently not available.


Moya wa Mariha o se o fetile. Hwetla e a tla motseng wa Naledi. Haufinyane baahi ba tla bokana ho keteka sehla se setjha. Naledi o ne a ikemiseditse ho bona mokete wa Hwetla ho feta letsatsi lefe kapa lefe la selemo.

Umphakathi wakubo Nkanyezi wawusulindele ukungena kwentwasahlobo. Maduzane nje, izakhamuzi zase zilungisela ukugubha umkhosi wokungena kwesikhathi sonyaka esisha, okwabe kuyintwasahlobo. UNkanyezi, njengomunye wesakhamuzi, naye wayewulangazelela lo mkhosi. Kwakuzoba wusuku oluhlukile kunazo zonke ezinye izinsuku.

Ubusika obuqhaqhazelisa amazinyo babusele budlulile. Kwakusele kuza kungena iNtwasahlobo elalalini kaKhwezi. Kungekudala abahlali babesele belungiselela ukubhiyozela ixesha lokuthwasa konyaka, iNtwasahlobo. UKhwezi wayelulangazelela ngaphezulu kwezinye iintsuku olu suku lokubhiyozelwa kokuthwasa kwehlobo.

The Winter cold had passed. Spring was coming to Nkanyezi’s village. Soon the villagers would gather to celebrate the new season. Nkanyezi looked forward to the Spring festival more than any other day in the year.


Hoseng ho hong ho futhumetseng, Naledi a utlwa baahi ba babedi ba baholo ba bua ka mokete. “Batloung ba lahlehetswe ke moya wa ho keteka,” e mong a rialo.

Ngelinye ilanga wathi uNkanyezi ezihlalele nje, wezwa abantu abadala ababili bexoxa ngalo mkhosi. “Abantu balapha esigodini saseNdlovini abasenalo isasasa lokugubha umkhosi wokwethwasa kwehlobo,” kuphawula omunye wabo. “Singawugubha kanjani umkhosi wokwethwasa kwehlobo, endaweni lapho abantu sebakhohlwa nokuthi lugujwa kanjani lolu suku?” kubuza lo omunye.

Ngenye imini wathi uKhwezi ezihlelele nje, weva abantu abadala ababini bexoxa ngalo mbhiyozo. “Abantu balapha eNdlovu abasenawo umdla nomoya wokubhiyozela ukuthwasa kwehlobo,” watsho omnye waba. “Singakubhiyozela njani ukuthwasa kwehlobo njengokuba abantu sele balibalayo ngalo mbhiyozo?” Wabuza omnye.

One warm morning, Nkanyezi overheard two village elders talking about the festival.”The people of Ndlovu have lost their spirit of celebration,” one sighed.”How can we have a Spring festival in a village that has forgotten how to celebrate?” asked another.


Naledi o ne a tshwenyehile. “Letsatsi le tla tjhaba hape jwang ka ntle le hore re bine re le tsose borokong ba lona ba mariha?” Naledi a ipotsa.

Yamkhathaza uNkanyezi le nkulumo yabantu abadala. Khona manjalo wezwakala esezibuza, eziphendula. “Singasikhuthaza kanjani isizwe esesiphelelwe umdlandla wokugubha umkhosi wentwasahlobo?” Emva kokucanga ngalesi simo, wabe esethatha isinqumo, wathi, “Kufanele ngithole ukuthi ngabe salahleka kuphi njengesizwe. Kufanele ngiphume, ngiyothola loko okwasilahlekela thina sizwe saseNdlovini, ngibuye nesu lokubuyisa umdlandla nogqozi lokubungaza emphakathini wakithi.”

Kwamkhathaza kakhulu ukuva le nto uKhwezi. “Liza kuphinde libe shushu njani ilanga xa singalivusi ebuthongweni basebusika?” wazibuza. Wahlala wacinga ixesha elide. “Kufuneka ndifumanise ukuba yintoni kanye kanye esingasayaziyo,” wathatha esi sigqibo. “Kufuneka ndihambe ndiyokufuna izinto ezingabuyisa umdla nomoya wokubhiyozela eli xesha lonyaka.”

Nkanyezi was worried.”How will the sun shine again unless we sing to wake it from its winter slumber?” she asked herself. Nkanyezi thought for a long time.”I must find what we have lost,” she decided.”I must go in search of things that will bring back the spirit of celebration to my village.”


Baholo ba ile ba fa Naledi kananelo ya bona ka leeto la hae. Ba ile ba mo fa mokotla hore a tshele dintho tseo a neng a tla di fumana. Naledi o ne a tshohile, empa a dumela hore o tla atleha.

Abadala baseNdlovini bamnika zonke izibusiso uNkanyezi ngohambo ayezoluthatha. Bamnika nesikhwama ayezofaka kuso loko ayezokuthola kuwusizo. Wayenakho ukwesaba, kodwa futhi ekholelwa ukuthi uhambo lwakhe luzoba yimpumelelo.

Abantu abadala bamsikelela kuhambo awayeza kuluthatha. Bamnika isingxobo awayeza kufaka kuso izinto awayeza kuzifumana eluhambeni. UKhwezi wayesoyika kodwa ekwakholelwa ekubeni uhambo lwakhe luza kuba yimpumelelo.

The elders gave Nkanyezi their blessing for the journey. They gave her a bag to carry the things she would find. Nkanyezi was afraid, but she believed she would succeed.


Naledi o ile a tsamaya letsheare lohle. O ne a nyoloha thajana, le ho theohela phuleng. O ile a sesetsa nokeng e kgolo, mme a hlwella mafika. O ile a tsamaya hodima dihlaba ho fihlela a fihla moriting wa dithaba tse kgubedu.

Nempela lwaqala uhambo lwakhe. Wahamba usuku lonke. Wayekhuphuka ehla imimango. Wayewela umfula omkhulu, ecaca eqa amadwala ayingozi. Wahamba njalo edlula amathafa waze wayofika ngaphansi kwezintaba ezibomvu.

UKhwezi wahamba imini yonke. Wayesenyuka aphinde ehle emimangweni. Wawela umlambo omkhulu wenyuka nasemaweni. Wahamba njalo edlula amathafa waze wayokufika phantsi kweentaba ezibomvu.

Nkanyezi walked all day. She hiked up a hill, and down into a valley. She sailed across the great river, and climbed between sharp rocks. She marched across the plains until she reached the shadow of the red mountains.


Ha shwalane e tshwara, Naledi o ile a fihla motseng wa dipaterone le mebala eo a neng a so e bone. O ile a bolella baholo ba motseng ka leeto la hae. Mme wa setjhaba sena o ile a fa Naledi mpho.

Kwathi kuhlwa, uNkanyezi wayefika kwesinye sezigodi esakhelene nesaseNdlovini. Imizi yakhona ihlotshiswe ngemibala angakaze ayibone ngaphambilini. Wacazela abadala bendawo ngohambo lwakhe. Omunye wabesifazane walesi sigodi wanika uNkanyezi isipho, wathi kuye, “Sikunika lo pende ngothando ukuze ubuyise ukukhanya nokubukeka emphakathini wakini.” UNkanyezi wathatha lesi sipho, wabonga, wasifaka esikhwameni sakhe. Ekuseni ngakusasa, waqhubeka nohambo lwakhe, enokujabula.

Ngokuhlwa, uKhwezi wafika elalini eyayinezindlu ezipeyintwe ngeephatheni ezimibalabala awayengazange ayibone ngaphambili. Waxelela abantu abadala bakule lali ngohambo lwakhe nezicwangciso zakhe zokubuyisela ukubhiyozelwa kwentwasahlobo. Umama wesi sizwe afikele kuso wapha uKhwezi isipho. Wathi kuye, “Sikupha le peyinti ngothando olukhulu, yeyona eza kubuyisa umbala elalini yakho esele ikhangeleka imthuqwasi ngebala.” UKhwezi wabulela kakhulu kubantu abadala waze wafaka ipeyinti esingxotyeni sakhe. Ekuseni ngemini elandelayo, waqhubeka nohambo lwakhe. Wayonwabe kakhulu sisipho sakhe sombala.

As night was closing in, Nkanyezi arrived at a village of patterns and colours as she had never seen before. She told the village elders about her journey to bring back the spirit of celebration to her people. The mother of this tribe gave Nkanyezi a gift. She told the girl, “With love we give to you this paint to restore colour to a village that has gone dull.” Nkanyezi thanked the elders and put the paint in her bag. Early the next morning she went on her way, excited with this gift of colour.


Naledi o ile a tsamaya letsatsi lohle, merung e fapaneng ya difate tse kgolohadi. Ha ho se ho phirima, o ile a utlwa modumo wa dikupu. O ile a potlakela moo modumo wa dikupu o tswang teng, a utlwa moya wa ho tjeka o fihlela maoto a hae a kgathatseng.

Kwasa okungaliyo, waqhubeka nohambo lwakhe, ehamba ethubeleza phakathi kwamahlathi. Kwaqala ukuhlwa futhi, akabe esabona kahle ngenxa yobumnyama. Yize wayengasaboni kahle, izindlebe zakhe zona zayizwa yonke imisindo. Wezwa umsindo wokukhala kwezigubhu. “Kwamnandi loku engikuzwayo, mangiphakamise izinyawo.” Ngempela wahambela phezulu, eya ngalapho kukhala ngakhona izigubhu. Ubumnandi balo msindo babuletha umfutho ezinyaweni zakhe ezikhathele.

UKhwezi wahamba imini yonke ethubeleza phakathi kwemithi emikhulu yasehlathini. Kuthe xa kuqalisa ukuhlwa, apho wayengasaboni kakuhle weva isandi segubu elikhalayo. Waxhabashela apho lalikhala ngakhona igubu eziva elangazelela ukuxhentsa nangona iinyawo zakhe zazidiniwe nje.

Nkanyezi walked all day, through a vast forest of giant trees. As the sky became too dark for her to see, she heard the sound of beating drums. She hurried towards the drumming, feeling the spirit of dance coming to her tired feet.


Naledi o ile a iphumana a le motseng wa Taung. Batho ba ne ba dutse ho potoloha mollo, ba letsa dikupu ebile ba bina. O ne a so utlwe mmino o monate jwalo haesale. O ile a bolella baholo ba motseng ka leeto la hae la ho kgutlisa moya wa ho keteka bathong ba habo. Bataung ba ile ba mo mema hore a phomole mme a robaletse.

Wahamba wazibona esefikile esigodini saseBhubesini, lapho isizwe sakhona sasihleli sizungeze umlilo, sishaya iszigubhu, sicula. Wayengakaze ezwe umculo omnandi ngaleya ndlela. Nakhona wafike walwethula udaba lwakhe kubantu abadala bendawo. Wabatshela ngenhloso yohambo lwakhe efuna ukubuyisa ugqozi lokugubha imikhosi yendalo emphakathini wakubo.

UKhwezi wabona sele efikile elalini yakwaBhubesi. Wafika abantu behleli berhangqe umlilo bebetha amagubu becula nokucula. Wayengazange awuve umculo omnandi ngolwa hlobo. Wafika wabachazela ngehambo yakhe abantu abadala bale lali. Wabaxelela ngohambo lwakhe olunjongo zikukubuyisa ukubhiyozelwa kwentwasahlobo kwilali yakokwabo. Abantu bakwaBhubesi bamcela ukuba alale ngobo busuku ukuze aphumle.

Nkanyezi found herself in the village of the Bhubezi. People were sitting around a fire, drumming and singing. She had never before heard such wonderful music. She told the village elders about her journey to bring back the spirit of celebration to her people. The Bhubezi invited her to rest and stay the night.


Hoseng morena a bitsa Naledi. “Ngwanaka,” a rialo, “nka sekupu se ikgethang ke sena. Se bapala pina e ntjha ka nako tsohle ha o se letsa.”

Ekuseni, induna yaseBhubesini yambiza uNkanyezi. Yabe seyithi kuye, “Mtanami, nasi isigubhu sekhethelo esikupha sona. Lesi sigubhu sikunika iculo elisha lapho usishaya.” UNkanyezi wabonga wanconcoza. Wasithatha wasifaka esikhwameni sakhe. Waqhubeka nohambo lwakhe ejabulele lesi sipho esikhipha umculo abantu badanse.

Ekuseni inkosi yabiza uKhwezi. “Mntwan’am’ yatsho inkosi, “Nali igubu elingafaniyo namanye. Lidlala ingoma entsha ngalo lonke ixesha uqalisa ukulidlala.” UKhwezi wabulela kakhulu. Wathatha igubu walifaka esingxotyeni sakhe. Waqhubeka nohambo lwakhe esivuyela kakhulu isipho sakhe sokudlala iingoma ezinesingqisho eziza kwenza ukuba abantu bavakalelwe baxhentse.”

In the morning the chief called on Nkanyezi.”My child,” he said, “here is a special drum. It plays a new song every time you beat it.” Nkanyezi thanked the elders and put the drum in her bag. She went on her way again, delighted with this gift of music and dance.


Letsatsing la boraro la leeto, a feta tshimo e nang le dikgomo tse nonneng. Monko o ile wa tsikinyetsa dinko tsa hae a ba a kolla mathe ka hanong. O ile a sala monko morao, a ba a fihla motseng moo batho ba neng ba eme ba phehile. Morabe ona o ne o tumme ka mekete mme Naledi o ne a so ka a latswa dijo tse monate jwalo. Kamora hore a je, o ile a bolella baholo ba motse ka leeto la hae.

Ngosuku lwesithathu lohambo lwakhe, iphunga elimnandi lenyama lwaconsisa amathe. Lamdonsa leli phunga laye lamfikisa la liphuma ngakhona. “Kuyabuswa lapha, abantu bemi eduze kogalaza bamabhodwe, inyama iyaphuphuma, iphunga lithi lunga mphimbo, uzogwinya.” Wayeqala ngqa uNkanyezi ukuzwa ukudla okumnandi ngale ndlela. Emva kokuba ephiwe naye ukudla wazenelisa, wabe esebatshela abadala ngenhloso yohambo lwakhe. Wayefuna izindlela angabuyisa ngazo ugqozi lokugubha imikhosi kubantu bakubo.

Ngosuku lwesithathu lohambo lwakhe wathi uKhwezi xa egqitha kumadlelo eenkomo ezityebileyo zale lali, waqala warhogola ivumba elithile. Yayilivumba lenyama. Wathi akuva eli vumba wavuza izinkcwe. Wahamba walandela umkhondo oya kwicala apho laliphuma ngakhona ivumba elimnandi de wayokufika. Wafika abantu belali bemile bejikeleze iimbiza ezazipheke unqweme. Esi sizwe sasidume kakhulu ngokupheka kwaye uKhwezi wayengazange akungcamle okunjalo ukuba mnandi ukutya ngaphambili. Emveni kokuba etyile, waqala wachazela abantu ngohambo lwakhe. Wabaxelela ngeenjongo zakhe zokubuyisela umbhiyozo wentwansahlobo kubantu belali yakhe.

On the third day of her journey, as she a passed a field of fat cows, her nose started to tingle. An aroma tickled her taste buds and her mouth started to water. She followed the scent, and arrived in a village to find people standing over steaming pots of stew. This tribe was famous for its feasts and Nkanyezi had never before tasted such flavours. After she had eaten her fill, she told the village elders about her journey to bring back the spirit of celebration to her people.


Tsatsi le latelang, lekgotla la diphehi la mo fa motswako wa senoko sa sephiri.

Ngakusasa abapheki bendawo bamnika inhlanganisela yabo yezithako eziyimfihlo. Bamnika bethi kuye, “Uyabona ndodakazi, ngalezi zithako, bayodla basuthe, beneliseke kwelakini. Ngalesi sipho, uyopheka ukudla okumnandi.” UNkanyezi wabonga wanconcoza, wathatha isipho sakhe, wasifaka esikhwameni sakhe. Manje kwase kumcacela ukuthi usenako konke ayekudinga. Wayesethole amandla nomfutho ukuphindela ekhaya, esizweni saseNdlovini.

Ngentseni elandelayo, iqela labapheki lamnika iziqholo zokutya ezazingaziwa mntu. “Ntwazana,” batsho abapheki, “Xa usebenzisa ezi ziqholo zokutya, abantu abaza kutya ukutya kwakho baza kwaneliseka nakanjani! Sikupha isipho esiza kukwenza ukuba upheke ukutya okunambithekayo.” UKhwezi wabulela waphaphatha, wathatha iziqholo wazifaka kwisingxobo sakhe. Wayesazi ukuba wayezifumene zonke izinto awayezidinga. Waziva esemandleni waza waqalisa uhambo lwakhe olubuyela elalini yakwaNdlovu.

The next day, the council of cooks gave her a secret spice blend.”Our daughter,” they said, “with these spices, happy tummies are guaranteed! We give you the gift of good food.” Nkanyezi thanked the elders and put the spices in her bag. She knew she had everything she needed. With new energy she started the long journey back to the village of Ndlovu.


Ha a fihla hae baahi ba ile ba mo bokanela ho utlwa ka dikenkeng tsa leeto la hae. O ile a ba bolella dipale tsa dintho tseo a di boneng, tseo a di utlwileng, le tseo a di jeleng.

Wathi efika ekhaya, izakhamuzi zaqoqana, zamzungeza zifuna ukuzwa ngohambo lwakhe. Wabe esevula isikhwama sakhe, wabakhombisa izipho ayephiwe zona ngezinye izizwe. Umphakathi waseNdlovini wazijabulela zonke lezi zipho. Izipho ayephiwe zona ngezinye izizwe kanye nesibindi sakhe uNkanyezi, kwaletha inguquko esizweni saseNdlovini. Isizwe sabona ngamanye amehlo, sabuyelwa umdlandla, sacula sajabula. Ngaleyo ndlela ugqozi lokubungaza imikhosi lwabuya esigodini saseNdlovini.

Wathi xa efika ekhaya babe abahlali bemvuyela, bemjikeleza befuna ukuva konke ngohambo lwakhe. Waqala wababalisela ngayo yonke into ayibonileyo, ayivileyo nayityileyo. Emva koko wavula isingxobo sakhe wababonisa izinto awayeziphiwe. Abantu belali bavuya kakhulu baze bazamkela ezi zipho. Ububele nesisa sabanye abantu kunye nobugorha bukaKhwezi babuyisela umbala, umculo kunye nomxhentso kubantu belali. Le, yaba yindlela owabuyiswa ngayo umoya wokubhiyozela intwasahlobo kubantu belali yakwaNdlovu.

When she arrived home the villagersgathered around her to hear of heradventures. She told them the talesof what she had seen, heard, andeaten. Then she opened her bag toshare the gifts given. The villagersrejoiced to receive these treasures. The generosity of others and the courage of Nkanyezi brought back colour,song and dance to the people. And so the spirit of celebration was restored to the village of Ndlovu.


Written by: Mosa Mahlaba
Illustrated by: Selina Masego Morulane
Translated by: Tseliso Masolane
Language: Sesotho
Level: Level 4
Source: Searching for the spirit of spring from African Storybook
Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Options
Back to stories list Download PDF