Back to stories list

Lesolo La Go Bušetša Moya Wa Go Keteka Seruthwane Silangazelela Ugqozi Lokubungaza Intwasahlobo Ukukhangela Umoya Wentwasahlobo Searching for the spirit of Spring

Written by Mosa Mahlaba

Illustrated by Selina Masego Morulane

Translated by Dikeledi Queen Phokane

Language Sepedi

Level Level 4

Narrate full story The audio for this story is currently not available.


Phefo ya marega e fetile. Seruthwane se be se kokota motseng wa boNkanyezi. Go se go ye kae badudi ba tla be ba kgobokana e le ge ba keteka sehla se seswa. Nkanyezi o be a letetše go keteka mokete wa Seruthwane ka tetelo ye kgolo go feta mekete ye mengwe ya mo ngwageng.

Umphakathi wakubo Nkanyezi wawusulindele ukungena kwentwasahlobo. Maduzane nje, izakhamuzi zase zilungisela ukugubha umkhosi wokungena kwesikhathi sonyaka esisha, okwabe kuyintwasahlobo. UNkanyezi, njengomunye wesakhamuzi, naye wayewulangazelela lo mkhosi. Kwakuzoba wusuku oluhlukile kunazo zonke ezinye izinsuku.

Ubusika obuqhaqhazelisa amazinyo babusele budlulile. Kwakusele kuza kungena iNtwasahlobo elalalini kaKhwezi. Kungekudala abahlali babesele belungiselela ukubhiyozela ixesha lokuthwasa konyaka, iNtwasahlobo. UKhwezi wayelulangazelela ngaphezulu kwezinye iintsuku olu suku lokubhiyozelwa kokuthwasa kwehlobo.

The Winter cold had passed. Spring was coming to Nkanyezi’s village. Soon the villagers would gather to celebrate the new season. Nkanyezi looked forward to the Spring festival more than any other day in the year.


Mosong wo mongwe wa borutho, Nkanyezi o ile a kwa baetapele ba babedi ba motse ba bolela ka mokete. “Batho ba Ndlovu ba lahlegetšwe ke moya wa go keteka,” yo mongwe wa bona a realo. “Na re ka keteka bjang Seruthwane mo motseng woo badudi ba wona ba lebetšego gore go ketekwa bjang?” yo mongwe a botšiša.

Ngelinye ilanga wathi uNkanyezi ezihlalele nje, wezwa abantu abadala ababili bexoxa ngalo mkhosi. “Abantu balapha esigodini saseNdlovini abasenalo isasasa lokugubha umkhosi wokwethwasa kwehlobo,” kuphawula omunye wabo. “Singawugubha kanjani umkhosi wokwethwasa kwehlobo, endaweni lapho abantu sebakhohlwa nokuthi lugujwa kanjani lolu suku?” kubuza lo omunye.

Ngenye imini wathi uKhwezi ezihlelele nje, weva abantu abadala ababini bexoxa ngalo mbhiyozo. “Abantu balapha eNdlovu abasenawo umdla nomoya wokubhiyozela ukuthwasa kwehlobo,” watsho omnye waba. “Singakubhiyozela njani ukuthwasa kwehlobo njengokuba abantu sele balibalayo ngalo mbhiyozo?” Wabuza omnye.

One warm morning, Nkanyezi overheard two village elders talking about the festival.”The people of Ndlovu have lost their spirit of celebration,” one sighed.”How can we have a Spring festival in a village that has forgotten how to celebrate?” asked another.


Nkanyezi o be a belaela. “Na ngwedi o tla apogelwa ke maru neng ge e se fela gore re itsotsorope?” a ipotšiša potšišo yeo. Nkanyezi a gopola ka seo nako ye telele. “Ke swanetše go hwetša seo se re lahlegetšego,” a akanya ka go realo. “Ke swanetše go yo nyaka dilo tšeo di tla bušetšago moya wa go keteka mo motseng wa gešo.”

Yamkhathaza uNkanyezi le nkulumo yabantu abadala. Khona manjalo wezwakala esezibuza, eziphendula. “Singasikhuthaza kanjani isizwe esesiphelelwe umdlandla wokugubha umkhosi wentwasahlobo?” Emva kokucanga ngalesi simo, wabe esethatha isinqumo, wathi, “Kufanele ngithole ukuthi ngabe salahleka kuphi njengesizwe. Kufanele ngiphume, ngiyothola loko okwasilahlekela thina sizwe saseNdlovini, ngibuye nesu lokubuyisa umdlandla nogqozi lokubungaza emphakathini wakithi.”

Kwamkhathaza kakhulu ukuva le nto uKhwezi. “Liza kuphinde libe shushu njani ilanga xa singalivusi ebuthongweni basebusika?” wazibuza. Wahlala wacinga ixesha elide. “Kufuneka ndifumanise ukuba yintoni kanye kanye esingasayaziyo,” wathatha esi sigqibo. “Kufuneka ndihambe ndiyokufuna izinto ezingabuyisa umdla nomoya wokubhiyozela eli xesha lonyaka.”

Nkanyezi was worried.”How will the sun shine again unless we sing to wake it from its winter slumber?” she asked herself. Nkanyezi thought for a long time.”I must find what we have lost,” she decided.”I must go in search of things that will bring back the spirit of celebration to my village.”


Ba bagolo ba ile ba mo fa ditšhegofatšo tša bona leetong la gagwe. Ba ile ba mo fa mokotla wa go rwala dilo tšeo a ka di hwetšago. Nkanyezi o be a tšhogile efela o be a na le tshepo ya gore o tla tšwelela.

Abadala baseNdlovini bamnika zonke izibusiso uNkanyezi ngohambo ayezoluthatha. Bamnika nesikhwama ayezofaka kuso loko ayezokuthola kuwusizo. Wayenakho ukwesaba, kodwa futhi ekholelwa ukuthi uhambo lwakhe luzoba yimpumelelo.

Abantu abadala bamsikelela kuhambo awayeza kuluthatha. Bamnika isingxobo awayeza kufaka kuso izinto awayeza kuzifumana eluhambeni. UKhwezi wayesoyika kodwa ekwakholelwa ekubeni uhambo lwakhe luza kuba yimpumelelo.

The elders gave Nkanyezi their blessing for the journey. They gave her a bag to carry the things she would find. Nkanyezi was afraid, but she believed she would succeed.


Nkanyezi o ile a sepela letšatši ka moka. O ile a namelela thabana, a ba a theogela moeding. A putla noka ye kgolo ka go thala, a ba a namela ka gare ga matlapa a go hlaba. O ile a matšha go putla melala go fihlela ge a fihla morithing wa dithaba tše khubedu.

Nempela lwaqala uhambo lwakhe. Wahamba usuku lonke. Wayekhuphuka ehla imimango. Wayewela umfula omkhulu, ecaca eqa amadwala ayingozi. Wahamba njalo edlula amathafa waze wayofika ngaphansi kwezintaba ezibomvu.

UKhwezi wahamba imini yonke. Wayesenyuka aphinde ehle emimangweni. Wawela umlambo omkhulu wenyuka nasemaweni. Wahamba njalo edlula amathafa waze wayokufika phantsi kweentaba ezibomvu.

Nkanyezi walked all day. She hiked up a hill, and down into a valley. She sailed across the great river, and climbed between sharp rocks. She marched across the plains until she reached the shadow of the red mountains.


Ge leswiswi le thoma go swara, Nkanyezi o ile a fihla motseng wa go ba le dipaterone le mebalabala yeo a bego a e bona la mathomo mo bophelong bja gagwe. O ile a hlalošetša baetapele ba motse ka leeto la gagwe la go bušetša moya wa go keteka go batho ba gabo. Mmago setšhaba se, o ile a fa Nkanyezi mpho. O boditše mosetsana go re, “Ka lerato, re go fa pente ye gore o tsošološe mmala motseng wa geno woo o fetogilego lerotho.” Nkanyezi o ile a leboga batho ba bagolo gomme a tšhela pente ka mokotleng wa gagwe. Ge letšatši le hlaba Nkanyezi o ile a tsogelela tsela, a thabetše mpho yeo a filwego yona ya mmala.

Kwathi kuhlwa, uNkanyezi wayefika kwesinye sezigodi esakhelene nesaseNdlovini. Imizi yakhona ihlotshiswe ngemibala angakaze ayibone ngaphambilini. Wacazela abadala bendawo ngohambo lwakhe. Omunye wabesifazane walesi sigodi wanika uNkanyezi isipho, wathi kuye, “Sikunika lo pende ngothando ukuze ubuyise ukukhanya nokubukeka emphakathini wakini.” UNkanyezi wathatha lesi sipho, wabonga, wasifaka esikhwameni sakhe. Ekuseni ngakusasa, waqhubeka nohambo lwakhe, enokujabula.

Ngokuhlwa, uKhwezi wafika elalini eyayinezindlu ezipeyintwe ngeephatheni ezimibalabala awayengazange ayibone ngaphambili. Waxelela abantu abadala bakule lali ngohambo lwakhe nezicwangciso zakhe zokubuyisela ukubhiyozelwa kwentwasahlobo. Umama wesi sizwe afikele kuso wapha uKhwezi isipho. Wathi kuye, “Sikupha le peyinti ngothando olukhulu, yeyona eza kubuyisa umbala elalini yakho esele ikhangeleka imthuqwasi ngebala.” UKhwezi wabulela kakhulu kubantu abadala waze wafaka ipeyinti esingxotyeni sakhe. Ekuseni ngemini elandelayo, waqhubeka nohambo lwakhe. Wayonwabe kakhulu sisipho sakhe sombala.

As night was closing in, Nkanyezi arrived at a village of patterns and colours as she had never seen before. She told the village elders about her journey to bring back the spirit of celebration to her people. The mother of this tribe gave Nkanyezi a gift. She told the girl, “With love we give to you this paint to restore colour to a village that has gone dull.” Nkanyezi thanked the elders and put the paint in her bag. Early the next morning she went on her way, excited with this gift of colour.


Nkanyezi o sepetše letšatši ka moka ka gare ga sethokgwa sa mehlare ye megologolo. Ge legodimo le thoma go swiswala, tsela e se sa bonala, a kwa modumo wa meropa. O ile a kitimela fao modumo o tšwelelago gona, o be a e kwa maikutlo a moya wa go bina o tsenelela maotong a gagwe ao a lapilego.

Kwasa okungaliyo, waqhubeka nohambo lwakhe, ehamba ethubeleza phakathi kwamahlathi. Kwaqala ukuhlwa futhi, akabe esabona kahle ngenxa yobumnyama. Yize wayengasaboni kahle, izindlebe zakhe zona zayizwa yonke imisindo. Wezwa umsindo wokukhala kwezigubhu. “Kwamnandi loku engikuzwayo, mangiphakamise izinyawo.” Ngempela wahambela phezulu, eya ngalapho kukhala ngakhona izigubhu. Ubumnandi balo msindo babuletha umfutho ezinyaweni zakhe ezikhathele.

UKhwezi wahamba imini yonke ethubeleza phakathi kwemithi emikhulu yasehlathini. Kuthe xa kuqalisa ukuhlwa, apho wayengasaboni kakuhle weva isandi segubu elikhalayo. Waxhabashela apho lalikhala ngakhona igubu eziva elangazelela ukuxhentsa nangona iinyawo zakhe zazidiniwe nje.

Nkanyezi walked all day, through a vast forest of giant trees. As the sky became too dark for her to see, she heard the sound of beating drums. She hurried towards the drumming, feeling the spirit of dance coming to her tired feet.


Nkanyezi o ile a ikhwetša a le ka gare ga motse wa Bhubezi. Batho ba be ba dutše ba ora mollo, ba betha meropa le go opela. O be a thoma go kwa mmino woo wa go makatša. O ile a hlalošetša batho ba bagolo ba motse mabapi le leeto la gagwe la go bušetša moya wa go keteka bathong ba gabo. Batho ba Bhubezi ba ile ba mo laletša go ikhutša le go robala moo motseng bošegong bjoo.

Wahamba wazibona esefikile esigodini saseBhubesini, lapho isizwe sakhona sasihleli sizungeze umlilo, sishaya iszigubhu, sicula. Wayengakaze ezwe umculo omnandi ngaleya ndlela. Nakhona wafike walwethula udaba lwakhe kubantu abadala bendawo. Wabatshela ngenhloso yohambo lwakhe efuna ukubuyisa ugqozi lokugubha imikhosi yendalo emphakathini wakubo.

UKhwezi wabona sele efikile elalini yakwaBhubesi. Wafika abantu behleli berhangqe umlilo bebetha amagubu becula nokucula. Wayengazange awuve umculo omnandi ngolwa hlobo. Wafika wabachazela ngehambo yakhe abantu abadala bale lali. Wabaxelela ngohambo lwakhe olunjongo zikukubuyisa ukubhiyozelwa kwentwasahlobo kwilali yakokwabo. Abantu bakwaBhubesi bamcela ukuba alale ngobo busuku ukuze aphumle.

Nkanyezi found herself in the village of the Bhubezi. People were sitting around a fire, drumming and singing. She had never before heard such wonderful music. She told the village elders about her journey to bring back the spirit of celebration to her people. The Bhubezi invited her to rest and stay the night.


Kgoši o ile a bitša Nkanyezi e sa le mesong. “Ngwana’aka,” a realo, “tšea moropa wo wa go ikgetha. Moropa wo o ntšha koša ye mpsha nako ye nngwe le ye nngwe ge o o letša.” Nkanyezi a leboga ba bagolo gomme a tšea moropa a o tšhela ka mokotleng wa gagwe. Morago ga moo a tšwela pele ka leeto la gagwe, a thabišitšwe ke mpho ya mmino le go bina.

Ekuseni, induna yaseBhubesini yambiza uNkanyezi. Yabe seyithi kuye, “Mtanami, nasi isigubhu sekhethelo esikupha sona. Lesi sigubhu sikunika iculo elisha lapho usishaya.” UNkanyezi wabonga wanconcoza. Wasithatha wasifaka esikhwameni sakhe. Waqhubeka nohambo lwakhe ejabulele lesi sipho esikhipha umculo abantu badanse.

Ekuseni inkosi yabiza uKhwezi. “Mntwan’am’ yatsho inkosi, “Nali igubu elingafaniyo namanye. Lidlala ingoma entsha ngalo lonke ixesha uqalisa ukulidlala.” UKhwezi wabulela kakhulu. Wathatha igubu walifaka esingxotyeni sakhe. Waqhubeka nohambo lwakhe esivuyela kakhulu isipho sakhe sokudlala iingoma ezinesingqisho eziza kwenza ukuba abantu bavakalelwe baxhentse.”

In the morning the chief called on Nkanyezi.”My child,” he said, “here is a special drum. It plays a new song every time you beat it.” Nkanyezi thanked the elders and put the drum in her bag. She went on her way again, delighted with this gift of music and dance.


Ka letšatši la boraro a le leetong, ge a feta tšhemo ya go ba le dikgomo tša go nona, nko ya gagwe ya thoma go hlohlona. Monkgo wo mongwe o be o tsikinya dihlaa tša gagwe gomme molomo wa gagwe wa thoma go rothiša mare. O ile a latelela monkgo woo gomme a fihla motseng wo mongwe fao a hweditšego batho ba emeleditše dipitša tšeo di bego di apeile dinama. Setšhaba se se be se tsebega ka mekete ya sona. Nkanyezi ga se a ka a leka ditatso tša dinama tšeo tša bona. Morago ga go ja sesola sa gagwe, o ile a hlalošetša ba bagolo ba motse mabapi le leeto la gagwe la go bušetša moya wa go keteka go batho ba gabo.

Ngosuku lwesithathu lohambo lwakhe, iphunga elimnandi lenyama lwaconsisa amathe. Lamdonsa leli phunga laye lamfikisa la liphuma ngakhona. “Kuyabuswa lapha, abantu bemi eduze kogalaza bamabhodwe, inyama iyaphuphuma, iphunga lithi lunga mphimbo, uzogwinya.” Wayeqala ngqa uNkanyezi ukuzwa ukudla okumnandi ngale ndlela. Emva kokuba ephiwe naye ukudla wazenelisa, wabe esebatshela abadala ngenhloso yohambo lwakhe. Wayefuna izindlela angabuyisa ngazo ugqozi lokugubha imikhosi kubantu bakubo.

Ngosuku lwesithathu lohambo lwakhe wathi uKhwezi xa egqitha kumadlelo eenkomo ezityebileyo zale lali, waqala warhogola ivumba elithile. Yayilivumba lenyama. Wathi akuva eli vumba wavuza izinkcwe. Wahamba walandela umkhondo oya kwicala apho laliphuma ngakhona ivumba elimnandi de wayokufika. Wafika abantu belali bemile bejikeleze iimbiza ezazipheke unqweme. Esi sizwe sasidume kakhulu ngokupheka kwaye uKhwezi wayengazange akungcamle okunjalo ukuba mnandi ukutya ngaphambili. Emveni kokuba etyile, waqala wachazela abantu ngohambo lwakhe. Wabaxelela ngeenjongo zakhe zokubuyisela umbhiyozo wentwansahlobo kubantu belali yakhe.

On the third day of her journey, as she a passed a field of fat cows, her nose started to tingle. An aroma tickled her taste buds and her mouth started to water. She followed the scent, and arrived in a village to find people standing over steaming pots of stew. This tribe was famous for its feasts and Nkanyezi had never before tasted such flavours. After she had eaten her fill, she told the village elders about her journey to bring back the spirit of celebration to her people.


Letšatši le le latelago, lekgotla la go apea le ile la mo utollela sephiri sa senoki seo sa go tliša tatso ye monate ya nama. “Morwedi wa rena,” ba realo, “ka dinoki tše, re go tshepiša gore batho ba tla ja wa mpanapalega! Re go fa mpho ya dijo tše dibose.” Nkanyezi o ile a leboga ba bagolo gomme a tšhela dinoki ka mokotleng wa gagwe. O be a tseba gore o swere tšohle tšeo a di hlokago. Ka mafolofolo a maswa, a thoma leeto la gagwe le letelele la go boela motseng wa Ndlovu.

Ngakusasa abapheki bendawo bamnika inhlanganisela yabo yezithako eziyimfihlo. Bamnika bethi kuye, “Uyabona ndodakazi, ngalezi zithako, bayodla basuthe, beneliseke kwelakini. Ngalesi sipho, uyopheka ukudla okumnandi.” UNkanyezi wabonga wanconcoza, wathatha isipho sakhe, wasifaka esikhwameni sakhe. Manje kwase kumcacela ukuthi usenako konke ayekudinga. Wayesethole amandla nomfutho ukuphindela ekhaya, esizweni saseNdlovini.

Ngentseni elandelayo, iqela labapheki lamnika iziqholo zokutya ezazingaziwa mntu. “Ntwazana,” batsho abapheki, “Xa usebenzisa ezi ziqholo zokutya, abantu abaza kutya ukutya kwakho baza kwaneliseka nakanjani! Sikupha isipho esiza kukwenza ukuba upheke ukutya okunambithekayo.” UKhwezi wabulela waphaphatha, wathatha iziqholo wazifaka kwisingxobo sakhe. Wayesazi ukuba wayezifumene zonke izinto awayezidinga. Waziva esemandleni waza waqalisa uhambo lwakhe olubuyela elalini yakwaNdlovu.

The next day, the council of cooks gave her a secret spice blend.”Our daughter,” they said, “with these spices, happy tummies are guaranteed! We give you the gift of good food.” Nkanyezi thanked the elders and put the spices in her bag. She knew she had everything she needed. With new energy she started the long journey back to the village of Ndlovu.


Ge a fihla gae, badudi ba be ba mo kgobokanetše ba nyaka go kwa tša leeto la gagwe. O ile a ba hlalošetša dinonwane tša dilo tšeo a di bonego, a di kwilego le tšeo a di jelego. O ile a bula mokotla wa gagwe gore a kgone go abelana ka dimpho tšeo a tšwago le tšona. Badudi ba ile ba thabela go amogela dimpho tšeo tša matsaka. Mabobo a ba bangwe le tlhohleletšo ya Nkanyezi di tlišitše mmala, koša le mmino go batho. Ka go realo, moya wa go keteka o ile wa tsošološwa motseng wa Ndlovu.

Wathi efika ekhaya, izakhamuzi zaqoqana, zamzungeza zifuna ukuzwa ngohambo lwakhe. Wabe esevula isikhwama sakhe, wabakhombisa izipho ayephiwe zona ngezinye izizwe. Umphakathi waseNdlovini wazijabulela zonke lezi zipho. Izipho ayephiwe zona ngezinye izizwe kanye nesibindi sakhe uNkanyezi, kwaletha inguquko esizweni saseNdlovini. Isizwe sabona ngamanye amehlo, sabuyelwa umdlandla, sacula sajabula. Ngaleyo ndlela ugqozi lokubungaza imikhosi lwabuya esigodini saseNdlovini.

Wathi xa efika ekhaya babe abahlali bemvuyela, bemjikeleza befuna ukuva konke ngohambo lwakhe. Waqala wababalisela ngayo yonke into ayibonileyo, ayivileyo nayityileyo. Emva koko wavula isingxobo sakhe wababonisa izinto awayeziphiwe. Abantu belali bavuya kakhulu baze bazamkela ezi zipho. Ububele nesisa sabanye abantu kunye nobugorha bukaKhwezi babuyisela umbala, umculo kunye nomxhentso kubantu belali. Le, yaba yindlela owabuyiswa ngayo umoya wokubhiyozela intwasahlobo kubantu belali yakwaNdlovu.

When she arrived home the villagersgathered around her to hear of heradventures. She told them the talesof what she had seen, heard, andeaten. Then she opened her bag toshare the gifts given. The villagersrejoiced to receive these treasures. The generosity of others and the courage of Nkanyezi brought back colour,song and dance to the people. And so the spirit of celebration was restored to the village of Ndlovu.


Written by: Mosa Mahlaba
Illustrated by: Selina Masego Morulane
Translated by: Dikeledi Queen Phokane
Language: Sepedi
Level: Level 4
Source: Searching for the spirit of spring from African Storybook
Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Options
Back to stories list Download PDF